Mensen met een bi- of multiculturele achtergrond hebben vaak niet één plek waar ze zich thuis voelen. Ze kunnen zich vaak wel ergens bij aansluiten, maar er is zelden een plek waar ze volledig thuis zijn. In de verschillende culturen waar ze hun wortels hebben of hun leven leiden voldoen ze niet aan de dominante norm en zijn ze 'de ander'. In de ene wereld niet wit genoeg, in de andere wereld niet genoeg van kleur. Maar ook sociale klimmers en queer mensen bewegen zich in verschillende culturele contexten. Het leven in verschillende werelden komt met uitdagingen, maar zorgt ook voor een breder perspectief. De verhalen van deze schrijvers helpen lezers om hun blik te verruimen. Ik maakte een selectie van verhalen over het leven tussen verschillende werelden die allemaal tot op zekere hoogte autobiografisch zijn, want niets zo persoonlijk als de eigen identiteit.
1. Maral Noshad Sharifi – Citroeninkt (2023)
Het debuut van Maral Noshad Sharifi volgt het familieverhaal van de vijfjarige Talar en haar zwangere moeder, die van Iran naar Europa vluchten. Hoewel ze in Nederland fysiek vrij zijn, worden ze emotioneel gevangen door het verleden. De heimwee van Talar's moeder naar Iran en haar schuldgevoelens jegens de achtergeblevenen belemmeren haar vermogen om opnieuw te beginnen. Het trauma van haar moeder legt een zware last op Talar's schouders, die voortdurend wordt herinnerd aan de offers die zijn gebracht voor haar vrijheid. Dit boek gaat over de worsteling van kinderen die niet de kans krijgen om zichzelf te zijn en hun eigen leven te leiden door de onverwerkte trauma’s van hun ouders, terwijl die ouders juist alles hebben opgeofferd voor de vrijheid van hun kinderen.
2. Édouard Louis – Veranderen: methode (2022)
In Veranderen: methode deelt Édouard Louis zijn levensverhaal, waarin veranderen als noodzaak om te overleven centraal staat. Édouard groeit op in armoede in Noord-Frankrijk en ontvlucht die om toe te treden tot de elite in Parijs. Hij ziet succes hebben en beroemd worden als de enige uitvlucht om zijn verleden en de omgeving die hij zo haat achter zich te kunnen laten. Dit boek gaat over sociaal klimmen, het aanleren van codes om ergens bij te horen, maar ook het besef dat je nooit echt kunt ontsnappen aan je afkomst. Het gaat over eenzaamheid in het aanpassen aan een nieuwe omgeving en het gevoel van vervreemding van je oorspronkelijke thuis. Het viert het maken van eigen keuzes, loslaten wat niet meer dient en het accepteren van je afkomst als essentieel onderdeel van je identiteit om werkelijk jezelf te kunnen zijn.
3. Mira Jacob – Good Talk: A Memoir in Conversations (2019)
Deze ‘graphic novel’, een memoir vol herkenbare verwijzingen naar de actualiteit en popcultuur, is gebaseerd op het BuzzFeed-artikel “37 moeilijke vragen van mijn zoon met een gemengde afkomst” van Mira Jacob. Als kind van Indiase immigranten in Amerika en met een Joods-Amerikaanse man, belicht het boek dialogen tussen mensen van verschillende identiteiten en generaties, zoals Mira's zoon, haar ouders en haar partner. Hoe leg je aan je zesjarige zoon van kleur uit dat zijn witte vader niet bang voor hem is, terwijl hij net heeft geleerd dat sommige witte mensen bang zijn voor mensen van kleur? De gesprekken zijn vaak zowel grappig als confronterend, waardoor het een originele en boeiende reflectie biedt op het leven in de VS. Dialoog als hét middel dat ons allen kan verbinden.
4. Eelco Couvreur – Totok Terror Corps (2023)
Zelfhaat is een van de vele gevolgen van koloniale onderdrukking. Bij Arthur's Indische moeder uit zich dit in het ontkennen van haar identiteit, terwijl zijn oom vlucht in destructief gedrag. Voor Arthur is het lastig om te ontdekken wie hij is, vooral wanneer een deel van zijn afkomst verborgen blijft. Wat is je bestaansrecht, wanneer er nooit naar je is geluisterd en het Indische Zwijgen het enige is waar je je aan vast kan houden? Dit boek behandelt niet alleen het leven met wortels in voormalig Nederlands-Indië, maar ook het ontgroeien van het dorp waarin je opgroeit en het belang van het vinden van een subcultuur die je zelf kiest om je identiteit verder vorm te geven. Dit boek gaat over intergenerationeel trauma en hoe dit de liefde tussen zoon en moeder in de weg kan staan, maar hen tegelijkertijd ook verbindt.
Hoe leg je aan je zesjarige zoon van kleur uit dat zijn witte vader niet bang voor hem is, terwijl hij net heeft geleerd dat sommige witte mensen bang zijn voor mensen van kleur?
5. Viola Davis – Finding me (2022)
Finding Me is de memoires van acteur Viola Davis. Zij behaalde in 2023 de EGOT-status, door een Emmy, Grammy, Oscar en een Tony binnen te slepen. Haar levensverhaal is doordrenkt van armoede, geweld, racisme en seksisme. Acteren wordt haar ontsnapping, en succes haar manier om gezien en erkend te worden. Het boek onthult de harde realiteit van de acteerwereld, waar Davis keer op keer wordt verteld dat ze niet goed genoeg is, niet vanwege haar acteertalent maar vanwege haar identiteit die niet past binnen de dominante norm. Ondanks deze tegenwerkingen bereikt ze de absolute top en haar verhaal is daarmee het ultieme 'American Dream'-verhaal. Maar haar verhaal voelt allesbehalve cliché, omdat Davis een authentiek rolmodel is voor iedereen die niet past in de dominante norm, en haar verhaal biedt richting aan hen die worstelen om eigenwaarde en zelfliefde te vinden in een wereld die niet voor hen is gemaakt.
