Georgi Gospodinov tijdens ILFU 2023

Zo schreef Michel Krielaars in zijn vijfballenrecensie in NRC over Schuilplaats voor andere tijden (Ambo Anthos, vertaald door Hellen Kooijman).

De premisse van de roman van de Bulgaar Gospodinov had er een uit de bejubelde Netflix-serie Black Mirror kunnen zijn: hoofdpersoon is Gaustin, een psychiater-gerontoloog die Alzheimerpatiënten behandelt door ze terug te laten keren in hun eigen verleden. In de kamers van zijn behandelcentrum reconstrueert hij in minutieus detail hun jongere jaren, inclusief meubels, sigarettenmerken en grammofoonplaten.

Elke verdieping vertegenwoordigt een decennium uit de 20ste eeuw. Zo kunnen ze de rest van hun ziekte in de geborgenheid van het door hen verlangde verleden doorbrengen. De behandeling is zo’n groot succes dat ook steeds meer gezonde mensen interesse krijgen in deze ‘beschermde tijd’. Ze nemen Gaustins verblijf over en sluiten zich af van het heden en de toekomst. De gevolgen zijn rampzalig: de mensenmassa die behandeld wil worden blijft maar groeien en het resultaat is dat hele landen proberen terug te keren naar het verleden, althans dat deel ervan dat zij als het meest glorieus ervaren. De parallel met Poetin is hier snel getrokken, en het Gospodinovs grote verdienste dat hij vanuit zijn eigen ervaring als inwoner van een communistisch regime haarfijn aanvoelt waar de valse romantiek van een volk ten aanzien van een verleden dat nooit werkelijk bestaan heeft de overhand krijgt.

Gospodinov sprak op 5 oktober over de verlokking van een totalitair regime, de verraderlijkheid van nostalgie en de paradox van vrijheid. Schrijver Laura van der Haar sprak vooraf een laudatio uit voor Georgi Gospodinov.