Twintig jaar nadat Noord-Californië, Oregon en Washington zich hebben afgescheiden van de Verenigde Staten, opent de nieuwe natie Ecotopia voor het eerst haar grenzen voor een bezoeker: onderzoeksjournalist Will Weston. Zijn rapportages wisselen tussen schok en bewondering. Hij is verbijsterd door Ecotopia’s eco-vriendelijke agenda: energie-efficiënte ministeden, strenge milieuwetten, werknemerscoöperaties, een korte werkweek en een politiek systeem waarin vrouwen domineren (inclusief gewelddadige rituele oorlogsspelen als gecontroleerde uitlaatklep voor conflict). Gaandeweg ontrafelt Ecotopia alles wat Weston denkt te weten over de menselijke aard. Callenbachs roman geldt als een fundament van het ecofuturisme. 

Area X is al dertig jaar lang afgesloten van het Amerikaanse continent. Eerdere expedities eindigden in geweld, verdwijningen en onverklaarbare ziekte. In Vernietiging reist de lezer mee met de twaalfde expeditie. De groep bestaat uit vier vrouwen: een antropoloog, een landmeter, een psycholoog en een bioloog die het verhaal in veldnotities vertelt. Hun missie is om het terrein in kaart te brengen. Wat ze aantreffen, is een mysterieuze topografische afwijking en een ecologisch systeem dat zich onttrekt aan alle menselijke logica. Intussen zetten besmettingsgevaar, strikte protocollen en een groeiend wantrouwen de groep onder druk, en blijkt dat hun eigen geheimen en drijfveren even bepalend zijn voor hun lot als Area X zelf. 

Vernietiging is het eerste deel uit de Southern Reach-trilogie, een reeks boeken die zich allemaal afspelen in het mysterieuze Area X. Vernietiging biedt geen utopie, maar wel een fascinerende en verontrustende blik op wat er gebeurt als de natuur haar autonomie terugvordert. 

After Yang is een vertederend familieportret met filosofische ondertonen. Ouders Jake en Kyra voeden hun adoptiedochter Mika op met hulp van een technosapien-‘broer’, Yang, die haar leert over haar Chinese wortels. Wanneer Yang tijdens een familiedanscompetitie uitvalt, beseffen Jake en Kyra pas echt hoe sterk Mika aan haar androïde broer gehecht is. Jake begint aan het moeizame proces om Yang te laten repareren, maar omdat Yang bij een failliete reseller is gekocht, blijkt de garantie waardeloos. Dan ontdekt Jake dat hij toegang heeft tot Yang’s opgeslagen herinneringen: liefdevolle scenes met Mika en beelden van een onbekende vrouw met wie Yang veel tijd doorbracht. De futuristische setting staat niet centraal, maar het vormt een verstilde achtergrond voor een verhaal over familiebanden, bewustzijn en herinnering. After Yang is een duurzame droom vol linnen kleding, groene daktuinen en uitvoerige theeceremonies.

Trina Goldberg-Oneka is een vijftigjarige trans vrouw wiens leven onherroepelijk is veranderd door de nasleep van een zachtaardige, maar wereldveranderende invasie van een buitenaardse entiteit: de Seep. Onder invloed van de Seep raakt alles met elkaar verbonden; het kapitalisme verliest zijn greep en hiërarchieën en barrières verdwijnen. Alles wat denkbaar is, wordt ineens mogelijk. Trina en haar vrouw Deeba leven vredig in de utopie van de Seep, totdat Deeba zich begint af te vragen hoe het zou zijn om als baby herboren te worden, zou dat haar leven nóg beter maken? Met hulp van Seeptech jaagt Deeba die droom na en laat Trina verwoest achter. Gaandeweg begint Trina zich af te vragen of ze wel echt in een utopie leeft.

Nog vóór de oprichting van Studio Ghibli maakte Miyazaki deze film over een post-apocalyptische wereld waarin de steeds uitdijende ‘Zee van Verderf’, bewoond door reusachtige insecten, de mensheid terugdringt. Nausicaä, prinses van de Windvallei, weigert mee te doen aan de eindeloze oorlogen van de overlevende staten en wijdt zich aan onderzoek naar de giftige sporen die de zee zo gevaarlijk maken. Gaandeweg ontdekt ze dat het dominante verhaal over de Zee en haar bewoners niet klopt, en dat empathie en begrip meer opleveren dan geweld. Een gelaagde vertelling over de verhouding tussen mens en natuur, die de simpele tegenstelling goed versus kwaad overtuigend doorbreekt. De film is gebaseerd op enkele hoofdstukken uit Miyazaki’s gelijknamige, veel uitgebreidere manga, een aanrader voor wie dieper in Nausicaä’s wereld wil duiken.

In het New York van 2140 wordt de infrastructuur bepaald door water: straten zijn kanalen, wolkenkrabbers eilanden. In één gebouw aan Madison Square kruisen de levens van een opportunistische handelaar op de financiële markten, een onverstoorbare detective, een internetster, een beheerder met oog voor detail, twee thuisloze jongens en een groep softwareprogrammeurs op het dak. Wanneer die programmeurs plots verdwijnen, ontstaat een domino-effect dat niet alleen de bewoners, maar ook de diepste fundamenten van de stad in gevaar brengt. Robinson weeft klimaatfictie, financiële satire en een mozaïek aan stemmen tot een energieke roman over veerkracht, solidariteit en wie het recht heeft de toekomst van de stad te bepalen.

Gebaseerd op de gelijknamige roman van Stanisław Lem is Solaris niet alleen een klassieker, maar ook een film waarin Andrej Tarkovski zijn kenmerkende mix van rauwe industriële beelden en rijke natuurscènes inzet, een beeldtaal die goed aansluit bij ecofuturistische thema’s. Psycholoog Kris Kelvin wordt naar een ruimtestation in een baan om de mysterieuze oceaanplaneet Solaris gestuurd om te beoordelen of het onderzoek moet worden voortgezet. De missie is vastgelopen: kort voor zijn aankomst heeft een van de drie wetenschappers zelfmoord gepleegd, de twee overgeblevenen vertonen verontrustend gedrag en het station verkeert in verval. Al snel wordt Kelvin geconfronteerd met een levensechte verschijning van zijn overleden vrouw. Langzaam dringt het besef door dat Solaris in staat is onderdrukte angsten en herinneringen te materialiseren. Solaris draait minder om ‘harde’ wetenschap dan om de manier waarop het onkenbare heelal de menselijke psyche bevraagt.

Vier dolende zielen komen bijeen op het eiland Makatea in de Stille Oceaan, waar het volgende grote avontuur van de mensheid wordt voorbereid: de kolonisatie van de zee door middel van drijvende, autonome steden. De 92-jarige zeebiologe Evie is er om nog één keer met haar geliefde reuzenmanta's te duiken. Kunstenares Ina keerde er ooit terug na omzwervingen in Amerika, en probeert nu in rust te creëren. Haar partner Rafi heeft haar daar na jaren teruggevonden. En diens oude studievriend Todd, nu een AI-pionier, is er om de toekomst van de mens veilig te stellen. Maar wat als de eilanders niet mee willen werken? Hun bedreigde paradijs vormt het decor van een krachtmeting tussen natuur en mens, klimaat en kapitaal, en concrete en virtuele werkelijkheid.

De wereld van Edena is de zesdelige stripreeks van de Franse Moebius (alias Jean Giraud). Intergalactische ‘reparateurs’ Stel en Atan zoeken een verloren ruimteschip en belanden per ongeluk op Edena, een mythische planeet die veel weg heeft van een paradijs. Ze komen uit een hyperindustriële wereld waar alles artificieel is, zelfs het eten. Op Edena ontdekken ze dat technologische ontwikkeling niet ten koste hoeft te gaan van de natuur. Tussen adembenemende landschappen door worstelen de personages met hun verlangen naar een gestructureerde samenleving en hun hunkering naar vrijheid.

Aan boord van een door een tuin-ecosysteem functionerend gevangenisschip worden veroordeelden richting een zwart gat gestuurd voor een riskant energie-experiment. Het hoofdpersonage Monte en een baby die aan boord wordt geboren proberen te overleven terwijl een wetenschapper obsessief experimenteert met voortplanting. Denis mengt kosmische onrust met een minimalistische ecologie van schaarste: gesloten kringlopen, compost, zaden en een fragiele kas als laatste habitat. High Life is een vraag naar de zin van duurzaamheid in een eindig bestaan.

Voor wie na al dat lezen en kijken zelf aan de slag wil: Synergy is een city builder game geïnspireerd door de esthetiek van De wereld van Edena. Na een catastrofe leid je een gemeenschap naar een nederzetting in een dor, buitenaards landschap. Je bouwt een veerkrachtige en ecovriendelijke stad: je zet voedselketens op, herstelt water en bodem, ontwikkelt duurzame energie en verkent de omgeving. Succes vraagt om balans tussen groei en draagkracht; onbezonnen exploitatie tast de ecologie aan, met directe gevolgen voor je bewoners.