Wat als je lichaam altijd een strijdtoneel vormt? De feministische strijd is in wezen altijd een strijd om bestaansrecht geweest – om gezien, gehoord en geloofd te worden. En nergens werd dat in de recente geschiedenis zo krachtig verwoord als in de drie woorden Zan, Zendegi, Azadi: vrouw, leven, vrijheid. De leus werd wereldwijd bekend toen in september 2022 de Iraans-Koerdische Mahsa Amini om het leven kwam in hechtenis van de Iraanse moraalpolitie, omdat ze haar hoofddoek ‘onjuist’ zou hebben gedragen. Haar dood vormde de aanleiding voor een ongekende protestbeweging, waarin duizenden Iraanse vrouwen openlijk hun verzet toonden tegen het onderdrukkende regime, door hun hoofddoek af te doen, hun haren af te knippen, te zingen, te schrijven, hun plek in de publieke ruimte op te eisen.
Woman, Life, Freedom begon in Iran, maar reikt veel verder. Want de onderdrukking van vrouwen is universeel, de mechanismen zijn wereldwijd herkenbaar. Tegelijk toont de beweging ook iets fundamenteel hoopvols: dat zelfs wanneer bijna al je vrijheden zijn ontnomen, je nog altijd in staat bent te gaan staan voor je rechten en verlangens. Dat vrouwen zich kunnen organiseren, ondanks onderdrukking en dat daar een immense collectieve kracht uit voortkomt. Dat maakt Woman, Life, Freedom verwant aan andere feministische bewegingen wereldwijd, zoals in Latijns-Amerika, waar vrouwen al jarenlang protesteren tegen gendergerelateerd geweld, femicide en structurele ongelijkheid. De combinatie van kwetsbaarheid én een scherp politiek bewustzijn weerklinkt dan ook luid en duidelijk in de veelheid aan feministische literatuur uit die regio. Overal ter wereld en steeds opnieuw pakken feministische schrijvers de pen op, om woorden te geven aan wat anders vermorzeld dreigt te worden.
Aan de basis van alle gesprekken onder deze programmalijn ligt dan ook de vraag: wat kunnen literatuur en kunst betekenen voor de feministische strijd tegen onderdrukking? Hoe verhouden schrijvers zich tot onderdrukking, geweld en structurele ongelijkheid? En welke rol kan vrouwelijke solidariteit – tussen vriendinnen, zussen, moeders, minnaars – spelen in het ontmantelen van systemen die vrouwen klein proberen te houden (spoiler: er is gelukkig ook troost)?
In deze programmalijn brengen we schrijvers samen die de wereld door een feministisch vergrootglas bevragen, vaak tegen de klippen op. Met o.a. de Mexicaanse schrijver Jazmina Barrera, die in haar prachtige moederschapsmemoires Linea Negra laat zien dat het persoonlijke altijd politiek is, en een gesprek tussen de Groenlandse schrijver Naja Marie Aidt en Zweedse schrijver Johanne Lykke Holm, over geweld, vrouw-zijn en de troost die vrouwenvriendschap kan bieden.
Gesprekken en performances