Religieuze structuren en dogma’s kunnen zwaar drukken op een gezinsleven. Ik heb zelf vooral ervaring met de islam, en las ook Nederlandse literatuur over gereformeerde gezinnen. Ik wist voorheen weinig over het orthodoxe jodendom. Uit nieuwsgierigheid maakte ik eens een wandeling door South-Williamsburg, een New Yorkse wijk die wordt bevolkt door chassidische joden van de Satmar-beweging. Feldman groeide op in deze gesloten gemeenschap, en zat gevangen in een seksueel en emotioneel disfunctioneel huwelijk. In Unorthodox beschrijft ze de mores van deze religieuze sekte, en hoe ze die later ontvluchtte. Er is ook een gelijknamige Netflix-serie van gemaakt, maar het boek is meer beladen en ook inzichtelijker.

Cunningham was een van de eerste gay auteurs die ik las, en zijn roman A home at the End of the World kantelde mijn kijk op een ‘normaal’ gezin. Bobby en Jonathan zijn beste vrienden, die in hun jeugd ook seksueel met elkaar experimenteren. Ze raken elkaar kwijt maar ontmoeten elkaar weer als twintigers. Bobby trekt dan in bij Jonathan en zijn huisgenoot Clare. Hoewel Clare eerst van plan was om een kind te maken met Jonathan (die gay is), wordt ze zwanger van Bobby, die haar minnaar is. Ze besluiten met zijn drieën naar het platteland te verhuizen en de baby samen op te voeden. Hoewel die polyamoureuze constructie ook complicaties en jaloezie met zich meebrengt, leerde ik door dit verhaal dat je conventies kunt loslaten.

Opgroeien tussen twee culturen kan zwaar zijn, dus boeken die daarover worden geschreven zijn dat dikwijls ook. Maar Fretz schreef een gevatte roman over zijn gemengde afkomst, en de zoektocht naar zijn Surinaamse wortels. Ik vind het knap hoe hij humor weet te vinden in de cultuurclashes tussen zijn nuchtere Hollandse vader en onvoorspelbare Surinaamse moeder. Die dialogen zijn scherp, soms zelfs absurd, maar ook ontroerend. Hij schrijft ook geestig over de cultuurshock die hij ervaart in Suriname; vooral de miscommunicatie met lokale inwoners is vermakelijk. Maar Fretz maakt als buitenstaander nooit de Surinamers en hun gewoonten belachelijk; tevens een goede tip voor mensen die over hun roots willen schrijven.

Sowieso verfrissend om eens te lezen hoe een Zuid-Koreaanse gay man worstelt met liefde en intimiteit. Hij verschuilt zich achter venijnige opmerkingen en verdrinkt zijn emoties met soju. Maar als zijn moeder kanker krijgt, dwingt het hem om zich kwetsbaarder op stellen. Vooral een scène met zijn strenggelovige moeder in het park blijft me bij, omdat die vol emotie zit, maar nergens sentimenteel wordt: ‘Het enige wat ik nu kon doen was al mijn gedachten aan de kant schuiven en simpelweg toekijken, terwijl ze naar me glimlachte en betekenis gaf aan onnozele dingen zoals het ondergaan en het opkomen van de zon. Het enige wat ik kon doen was wachten tot ze doodging. En hopen dat ze dood zou gaan zonder iets te weten.’

Een indrukwekkende, autobiografische roman, over een Iraans gezin dat moet aarden in het exotische Nederland, met al onze vreemde gebruiken. Noshad Sharifi maakt goed invoelbaar welke trauma’s gevluchte mensen met zich meedragen, hoe gezinsleden die op elkaar projecteren en aan hun kinderen doorgeven. Hoe kun je als ‘half mens’ weer compleet worden, als je zoveel van jezelf hebt achtergelaten in je geboorteland? Citroeninkt is mooi opgebouwd: van de kinderlijke gedachten van hoofdpersoon Talar, tot de snoeiharde confrontatie met haar moeder als ze ouder is. Noshad Sharifi las het audioboek zelf voor, en doet dit vol vuur. Maar in haar stem hoor ik vooral compassie voor haar familie, en een liefde voor de Iraanse cultuur.