Kleine liefde

Bij veel millennials zal bij de eerste maten van Blackstreets ‘No Diggity’ een golf van herkenning door hen heen schieten. Het nummer is vaste prik op jaren 90-playlists tijdens huisfeestjes of thema-avonden. Voor iedereen die minder goed de verses van Dr. Dre of Queen Pen uit de hit kunnen meerappen is in ieder geval de iconisch gehumde sample aan het begin een trigger. Maar dit is niet zomaar een sample. Het is een stukje gelicht uit, wat mij betreft, een van dé liedjes uit de Amerikaanse popgeschiedenis. En een voorbeeld van hoe magistraal liedjesschrijven ons kan verbinden met anderen.

Als er een thema dat tot het einde der dagen zo belangrijk zal zijn dat ook onze meest geliefde artiesten er niet aan kunnen ontsnappen, dan moet dat wel de liefde zijn. Sinds het begin der tijden hebben kunstenaars zich gewaagd aan een artistieke weergave van deze vormeloze en overdonderende emotie, en de manieren waarop het ze tot waanzin of weerzin kan drijven. De romantische liefde misschien nog wel het meest. En hoewel we dankbaar mogen of misschien wel moeten zijn voor de dichters, muzikanten, theatermakers en beeldend kunstenaars die ons in de altijd onzuivere representatie van deze liefde weten te ontroeren, bedroeven en verlichten, zijn er ook vormen van liefde die minder vaak aandacht krijgen. De soort liefde die kleiner lijkt. Niet in haar intensiteit, maar in de manier waarop ze tot uiting komt. Waarop ze wordt ontvangen. 

Wellicht is het daarom dat elke keer als ik ‘Grandma’s Hands’ van Bill Withers hoor, het iets wezenlijks in mij weet te raken. In het nummer, dat ik in mijn jonge jaren door mijn ouders heb leren kennen, echoot precies die intense, warme, beschermende en familiaire liefde die – als we geluk hebben gehad – zo’n belangrijk onderdeel is van hoe we hebben leren liefhebben. De zorg waarmee Withers in ogenschijnlijk simpele, doch elegante regels een portret schetst van zijn grootmoeder spiegelt de zachtheid en zorg die hem ten deel viel als kleinkind. Een ode aan het immense gewicht van een bescheiden liefde, verdeeld over drie korte coupletten, waarin we horen hoe juist deze liefde als afdruk in een mens achterblijft.

Hij schreef deze ode aan zijn grootmoeder Lula Galloway voordat hij een platencontract had.

‘Grandma’s Hands’ verscheen op Withers’ eerste studioalbum Just As I Am (1971) waar hij speelde met grootheden als gitarist Stephen Stills (Crosby, Stills & Nash), drummer Jim Keltner (Bob Dylan) en producer Booker T. Jones (Booker T. & the M.G.’s).

De structuur van het nummer doet vanwege de korte, suggestieve maar toch helder geformuleerde regels aan als een gedicht. Nergens in de drie coupletten valt een eenduidig narratief te ontdekken. Eerder voelen de regels aan als kleine gestes naar herinneringen die samen een constellatie vormen waaruit het beeld van een mens steeds weer kantelt – een mens dat evenveel Withers’ grootmoeder is als iemand kan zijn die dichter bij de luisteraar ligt. Zo vind ik in deze regels, zelfs waar ze afwijken van mijn eigen werkelijkheid, mijn moeder terug of mijn wijlen peetmoeder. De vrouwen zonder wie ik er niet zou zijn.

Het opmerkelijke aan Withers’ schrijven is de ogenschijnlijke eenvoud waarmee hij zonder te hoeven leunen op metafoor of narratief zulke sterke emoties weet op te roepen dat het me elke keer de adem ontneemt. De kwaliteit zit hem in de zorgvuldige constructie van de coupletten, waarin hij door zorgvuldig opgestapelde details toegang tot een bijzonder mens weet te bewerkstelligen. 

Zo ontstaat er langzaam een beeld van een kerkgaande vrouw. Een vrouw die hem als kleine jongen waarschuwt voor het potentiële gevaar van de wereld. Een vrouw die zorg draagt voor de gemeenschap waar ze deel van uitmaakt ondanks ouderdom en de kwaaltjes die daarmee gemoeid gaan. Een vrouw die hem ook beschermt tegen de gevaren in het gezin. Dit alles met een sublieme en sobere muzikale omlijsting, die volledig in dienst van de tekst is. 

‘Grandma’s Hands’ is een ode aan een vrouw. Een ode aan intimiteit en geborgenheid, aan de universele behoefte voor veiligheid. Hoe noodzakelijk die veiligheid voor ons is in onze jongere jaren, maar ook hoe ze verweven zijn met een diep en voortdurend verlangen naar die veiligheid in onze toekomst. De laatste tekstregel versterkt dit thema enorm. De laatste regel die als beletselteken het nummer zowel van een tijdelijke afronding voorziet, als dat het de continuering van die behoefte waarborgt. 

‘Grandma’s hands’ is een meesterlijk voorbeeld van hoe zachte gebaren een emotioneel en poëtisch portaal kunnen vormen naar onze meest menselijke eigenschappen. Hoe troost, zorg en aandacht het fundament kunnen zijn van de meest ontroerende liefde. En hoe onze handen het gereedschap kunnen zijn om dit allemaal te bewerkstelligen.