Een goed boek is een boek waar je zin in hebt

De boekenclub. Een gezellige manier om nieuwe mensen te ontmoeten, of een goed excuus om goede vrienden te spreken. Je kunt inzichten delen en ideeën, kritische noten en nieuwe boekentips uitwisselen. Literatuur bespreken in groepen doen we natuurlijk al eeuwen. Ik vind het in het digitale tijdperk dan ook meer dan logisch dat je het bespreken van boeken op bijna elk social media-kanaal voorbij ziet komen. BookTube is de onofficiële naam voor de boekenkant van YouTube. Nog recenter is BookTok, de boekenkant van TikTok.

Op die kanalen creëren jongeren zelf online gemeenschappen om hun liefde voor boeken te delen. En dat is opvallend in een tijdperk waar de desinteresse van jongeren voor lezen veel wordt besproken. Wat lezen de jongeren? Vaak fanfiction; verhalen gebaseerd op al bestaande films, series of andere boeken. To All The Young Dudes, bijvoorbeeld, op de populaire fanfiction website archiveofourown.org. Het verhaal is meer dan 500.000 woorden lang en geschreven door user ‘MsKingBean89’. Maar er worden ook veel traditioneel gepubliceerde verhalen besproken. Vooral YA (young adult) boeken.

Een van de Booktokkers in Nederland is @jetweedevader aka Noah de Campos Neto (20). Hij is een jaar geleden begonnen. Zijn account heeft iets meer dan vijfentwintigduizend volgers. Noah post vooral book hauls (het laten zien van gekochte items) en korte recensies. Noah reageert via TikTok ook op discussies binnen de boekgemeenschap, waaronder het dedain in de mainstream media voor jongeren en hun voorkeur om vooral in het Engels te lezen. Vier van de vijf boeken die de meeste impact hebben gehad op Noah zijn, geheel in lijn met die trend, Engelstalig. Everything Everything en The Sun is Also a Star van Nicola Yoon. Heartstopper van Alice Oseman. Noah Can’t Even van Simon James Green en Door Jou Ben Ik Mij van Nederlandse schrijver Hinke van Abbema.

“Ik wist wel dat het leefde op Twitter en Tiktok, dat lezen, maar dan vooral in Amerika en niet zo in Nederland. Ik ging voor het eerst viraal met een filmpje van een hele stapel boeken die ik bij Bol.com had besteld. De NOS pikte het op en ik ging maar mee met de stroom. Eerst kwam het in NOS Stories en daarna zelfs in het 8 uur Journaal. Ik zat al wel op Goodreads, want dat is hét boekending, maar nu dus ook op TikTok.”

Ook bij Noah begon zijn liefde voor literatuur vooral in het Engels. “Dat kwam vooral omdat ik een stukje diversiteit miste en ik de Nederlandse Young Adult-wereld niet kende. In de periode waarin je eigenlijk de leeftijd hebt voor YA ben je vooral bezig met ‘De Lijst’. Ik heb de Nederlandse YA dus compleet overgeslagen. Ik las vroeger wel gewoon Nederlandstalige boeken zoals Mees Kees, Heksje Lilly en alles van Carry Slee. Maar dat bruggetje naar YA was er niet omdat het gewoon heel weinig aan bod kwam op school. Pas tijdens mijn TikTok-tijd ontdekte ik Nederlandse Young Adult.”

Als ik Noah vraag naar leescultuur onder jongeren in Nederland heeft hij een duidelijke boodschap. Lezen voor de lijst kan een enorme demotiverende uitwerking hebben, vertelt De Campos Neto. “Die lijst, daar moet je je echt doorheen worstelen. Heel veel mensen die op zich niks tegen lezen hebben, haken dan af. Op de basisschool is de aandacht voor lezen perfect. Je hebt de kinderboekenweek en ik mocht dan altijd een boek kopen. Dan gaat lezen heel natuurlijk. Maar zodra je vijftien bent en op de middelbare school zit, dan gaan de boeken opeens allemaal over witte mannen van middelbare leeftijd. Ja, ik ging me daar dus niet in verdiepen. Je moest er ook allemaal ‘literaire dingen’ mee doen dacht ik altijd, joh. Geef ons dan maar de uittreksels en niet het hele boek. Shakespeare hoef je ook niet helemaal te lezen, toch? Daarvan behandel je ook maar kleine stukken.”

In welke boeken kan De Campos Neto zich wel vinden? “Ik had eerst voornamelijk alleen YA gelezen over witte tieners. The Sun is Also a Star was heel nieuw voor mij. Het gaat over een zwart meisjes dat uitgezet wordt en op haar laatste dag ontmoet ze een Aziatische jongen op wie ze verliefd wordt. Dat aspect van liefde, op die manier beschreven was nieuw voor mij. Het racisme in het boek werd ook herkenbaar en goed beschreven.”

De best bekeken video’s van Noah op TikTok zijn de video’s waar hij laat zien welke boeken hij heeft gekocht. Opvallend is dat Noah van sommige titels meerdere versies heeft. Een van zijn laatste aankopen is een Heartstopper boek met speciaal gedecoreerde edges van Etsy. “Nicola Yoon was een van de eerste Young Adult schrijvers die ik las. Ik was helemaal geobsedeerd door dat boek en ik wist dat er een film van werd gemaakt. Toen ze speciaal voor Barnes and Nobles een limited edition signeerde,  heb ik daar zestig euro voor neergelegd. Het boek is zo belangrijk voor me dat ik er een mooi aandenken aan wil hebben in de vorm van een collector’s item. Van Everything Everything heb ik ook twee edities. Zo is het verzamelen begonnen. Langzaam begon ik dat meer te doen. Ik heb een video gemaakt met al mijn gesigneerde boeken; dat zijn er nu een stuk of dertig.”

De eerder beschreven drempel van ‘De Lijst’ heeft Noah vooral overleefd doordat BookTok de schaamte over het lezen van YA heeft weggehaald. Ook schrijvers die zelf op TikTok zitten helpen het stoffige beeld van de Nederlandse literaire wereld te doorbreken. Als ik KLUUN aanhaal begint Noah te lachen. “Ik vind dat heel schattig. Hij doorbreekt echt dat enge boeman-beeld. Hij heeft geen groot ego en heeft veel interactie met jongeren. Een beetje literaire inbreng is ook wel goed voor de jongeren die dat juist wel fijn vinden. Hij doet het gewoon, iets wat andere mannen van zijn leeftijd niet durven. Schrijvers gebruiken social media ook veel vaker om bijvoorbeeld proeflezers te vinden of om te checken of wat zij schrijven over een gemeenschap klopt.”

Dat Nederlandse boeken een huis hebben gevonden op internet is voor Noah overduidelijk. Hij is zelf door TikTok meer Nederlandse boeken gaan lezen hoopt dat die trend doorzet. Al is het volgens hem belangrijk dat ook boekhandels meer aandacht schenken aan Nederlandse YA. Er is nu nog vooral veel aandacht voor Engelstalige bestsellers. “Er wordt niet megaveel met YA boeken geadverteerd. Een BRUNA zou zo’n titel niet snel voorin de winkel zetten. Het zou handiger zijn als ze er online bovenop zitten zodat ze weten wat er gelezen wordt. Leg gewoon Nederlandse young adult boeken neer. Die zijn er! De boekhandels die op TikTok zitten zoals Donner in Rotterdam doen het heel goed.”

Als laatste wil Noah graag meegeven dat wij in Nederland zelf die kloof tussen jongeren en lezen hebben gecreëerd via het onderwijssysteem. Het is niet zo dat de jeugd per definititie niet van lezen houdt. “Verplicht jongeren gewoon niet om literaire werken te lezen. Dwing ze niet om op het niveau van hun ouders te lezen. Laat jongeren juist zichzelf zijn door ze boeken te geven waar ze zichzelf in herkennen. Dan ga je veel meer lezers krijgen. Amin Assad bijvoorbeeld. Hij heeft een boek geschreven over zijn ouders die zijn gevlucht. Hij heeft ook beschreven hoe hij zijn klas aan het lezen kreeg. Het gaat gewoon om het kiezen van het juiste boek, maar die vrijheid hebben ze niet als ze verplicht Het Gouden Ei of Het Diner moeten lezen. Wie bepaalt wat goede Nederlandse literatuur is? Voor mij is een goed boek vooral een verhaal waar ik naar uitkijk. Dat ik naar huis ga en denk: ja hier heb ik zin in! Rem onze nieuwe generatie niet af. Laat jongeren alles omgooien en laat ze zelf bepalen wat ze willen lezen.“