Week 48: Ik kom hier nog op terug van Rob van Essen
Wat doe je als je de kans krijgt om terug te reizen in de tijd om zo fouten uit het verleden te herstellen? Dit overkomt Rob Hollander, de hoofdpersoon in het nieuwe boek van Rob van Essen (1963). Hij heeft ooit een oude man die verward op een brug stond aan zijn lot overgelaten en heeft daar jaren later nog steeds grote spijt van. Daarom wil hij terug in tijd om deze man thuis te brengen. Ik kom hier nog op terug gaat over keuzes maken, gesitueerd in het Amsterdam van de jaren tachtig. Van Essen, die voor zijn roman De goede zoon (2018) de Libris Literatuurprijs won, heeft hiermee een krachtige, originele roman geschreven, vindt NRC-recensent Judith Eiselin: ‘Ik kom hier nog op terug is een droom van een boek, zo rijk. Het is een jongensboek zo goed als een filosofisch getoonzet gedachte-experiment.’ Zij geeft de roman dan ook ●●●●●.
-1701775063.png/cf0fe8512fd3e4d86d9e0effab501440.png)
Week 47: Een schitterend wit van Jon Fosse
De Noorse Jon Fosse (1959) won dit jaar de Nobelprijs voor de Literatuur en rond deze bekendmaking verscheen ook Een schitterend wit, de Nederlandse vertaling van één van zijn werken. Fosse heeft in zijn jeugd een bijna-doodervaring gehad en deze gebeurtenis is meermaals inspiratie geweest voor zijn werk, zo ook voor Een schitterend wit. Een man rijdt in zijn auto en slaat willekeurig links- en rechtsaf. Als hij komt vast te zitten in de modder, loopt hij een donker pad in het bos af, op weg naar de grens tussen leven en dood. De novelle beslaat amper tachtig bladzijden, maar Volkskrant-recensent Geertjan de Vugt acht het een bedwelmend verhaal vol onstuimige woelingen van wanhoop: ‘Het knappe van Fosses hallucinante stijl is dat je constant blijft geloven dat van uitstel afstel zal komen. De verteller raakt steeds verder afgedreven van wat hij werkelijk ziet, maar hij ziet tot het einde aan toe.’
.png/e9062abb01f04c2e32543fb70442a0f6.png)
Week 46: Goed leren praten van Hilary Mantel
De vorig jaar overleden Britse auteur Hilary Mantel wordt met name gewaardeerd voor haar historische fictie. Voor twee van de drie romans die ze schreef over de 16e-eeuwse Engelse politicus Thomas Cromwell won ze een Booker Prize, Wolf Hall in 2009 en Bring Up the Bodies in 2012. Met de verhalenbundel Goed leren praten (Learning to Talk) laat Mantel volgens Volkskrant-recensent Hans Bouman zien dat ze niet alleen geweldige trilogieën kon schrijven, maar ook fascinerende korte verhalen. De bundel verscheen oorspronkelijk in 2003, maar werd recentelijk opnieuw uitgegeven en vertaald naar het Nederlands. De zeven soms absurdistische verhalen in Goed leren praten gaan over de jeugdjaren van verschillende hoofdpersonen die zijn ontstaan uit vragen die Mantel zichzelf stelde over haar jonge jaren. Hans Bouman stelt: 'Goed leren praten is niet alleen een reeks fascinerende weergaven van een ongemakkelijke jeugd, maar biedt ook een kijkje in de literaire keuken van een auteur die ons veel te vroeg is ontvallen.'
.png/c4f9ff3618b709110f944e59693bc41a.png)
Week 45: Aan ons vooraf van Giorgio Fontana
Een boek dat je zowel leeg als verzadigd achterlaat: volgens Parool-recensent Maarten Moll doet Aan ons vooraf van de Italiaanse Giorgio Fontana precies dat. In deze pil van ruim zevenhonderd pagina's volgen we vier generaties van de Friulische familie Sartori, van de Eerste Wereldoorlog tot het jaar 2012. Het verhaal barst op dramatische wijze los met de jonge soldaat Maurizio Sartori die wegvlucht van het oorlogsfront. Vervolgens ontkiemt zich een eeuw aan gebeurtenissen, deels gebaseerd op Fontana's eigen familiegeschiedenis. Maarten Moll spreekt van een waar leesavontuur: 'Meeslepend, maar in dit geval zonder opzichtige cliffhangers, wat de roman nog beter maakt.'
.png/61430caf4699d42b98ca858c07335467.png)
Week 44: Teer van Toni Morrison
Ze was de eerste zwarte Amerikaanse vrouw die de Nobelprijs voor Literatuur won in 1993 en ontving in 2012 ook nog eens de hoogste civiele Amerikaanse onderscheiding: de Presidential Medal of Freedom. Dat het werk van Toni Morrison (1931-2019) blijvende impact heeft is dus wel duidelijk. Toch – zo kaartte Neske Beks al eens aan in een lijstje tips voor ILFU – zijn veel van de Nederlandse vertalingen uit het oeuvre toe aan herziening: 'Als Morrison een witte man geweest was die de Nobelprijs won, waren al haar Nederlandse boeken al lang met zorg hertaald.' In september verscheen daarom een nieuwe vertaling van Teer (1981), door Nicolette Hoekmeijer. Een recensie in De Groene Amsterdammer benadrukt nogmaals de bijzondere stem en wijsheid van Morrison in deze vierde roman. In Teer lezen we over een man op de vlucht en een eiland waar 'het conflict tussen de witte Amerikanen en hun zwarte bedienden' extra voelbaar wordt. Morrison legt ook in dit boek weer de genuanceerde verhoudingen tussen zwart en wit, maar ook man en vrouw bloot: 'Haar vertelling over koloniale macht en de invloed daarvan op de Zwart-Amerikaanse cultuur is gul, wijs, en vol nuances. Je hoeft alleen maar te luisteren,' schrijft recensent Ilse Josepha Lazaroms.
.png/7a13738b2d7a3b3ceb626732982c40f0.png)
Week 43: Kassa 19 van Claire-Louise Bennett
Feest voor de schrijver en vertalers van Kassa 19 (2022): zij sleepten namelijk de Europese Literatuurprijs 2023 binnen, een jaarlijkse prijs voor de beste Europese roman waarvan in het afgelopen jaar een Nederlandse vertaling is verschenen. Martine Vosmaer en Karina van Santen vertaalden samen Kassa 19 (Checkout 19) van Claire-Louise Bennett en dat was vanwege de associatieve schrijfstijl niet altijd makkelijk: ‘Er zijn zo veel ingewikkelde zinnen en zo veel ingewikkeld taalgebruik', laten ze weten in de Volkskrant. In de roman volgen we een naamloze verteller die zicht ontwikkelt van schoolmeisje tot volwassen vrouw, waarbij het lezen van boeken in elke levensfase centraal staat. Volkskrant-recensent Alies Uilen is uitgesproken enthousiast: 'Onnavolgbaar verbindt Bennett het literaire, geestelijke met het puur stoffelijke en het lichamelijke. Met herhalingen wekt ze haast een trance op, ‘de bladzijden omslaand, de bladzijden omslaand’.'
Week 42: Oersoep van Bregje Hofstede
Na haar debuutroman De hemel boven Parijs (2014) en enkele jaren later Drift (2018), is Bregje Hofstede met roman Oersoep terug van weggeweest. En volgens NRC-recensent Thomas de Veen is het beest nu los: 'Oersoep lost de grote belofte in - hier lees je Bregje Hofstede in volle glorie.' In vier delen waant de lezer zich door verschillende intense fysieke ervaringen: van een bevalling tot rugby. De flaptekst van Oersoep verkondigt: 'Een lyrische leeservaring die bij vlagen meer wegheeft van een trip dan een roman.' Thomas de Veen beaamt dit: 'Ja, het is een behoorlijk trippy boek. Je zou kunnen denken: daar moet je voor open staan. Maar Hofstede zét je open.' Hij geeft Oersoep dan ook ●●●●●. Lees ook ons interview met Hofstede over de roman.
Week 41: De geschiedenis van Elsa Morante
Het was een megasucces: met 800.000 verkochte exemplaren in het eerste jaar na verschijning behoort De geschiedenis (La Storia) van Elsa Morante tot één van de best verkochte Italiaanse boeken ooit. De in 1972 verschenen roman portretteert onderwijzeres en weduwe Ida Ramundo, die tijdens de Tweede Wereldoorlog zichzelf en haar twee zoons in leven moet zien te houden. Tussen deze verhaallijn door zet Morante op een schoolse wijze de belangrijkste gebeurtenissen van de wereldoorlog uiteen. Het werk ontving lof, maar stuitte ook op veel kritische receptie: het verhaal zou te anarchistisch en pathetisch zijn. NRC-recensent Margot Poll blikt terug op deze klassieker en adviseert de critici van toen om het verhaal te beoordelen op de literaire waarde: 'Kristalhelder proza sleept de lezer mee tussen bezorgdheid van moeders, bezetenheid van jongeren, barbarij van oorlog en bedwelming van geesten - zo voelde de Tweede Wereldoorlog dus voor gewone mensen in Rome.'
Week 40: Charlatan van Zadie Smith
Zadie Smith, te kennen van haar bestsellerdebuut Witte Tanden (2000), schreef al vijf romans, drie essaybundels en een boek met korte verhalen. Dit jaar waagde de Britse auteur zich aan een geheel ander genre: de historische roman. Dat werd het indrukwekkende Charlatan. In dit nieuwste boek fictionaliseert Smith echte gebeurtenissen uit de geschiedenis en verweeft ze verhalen van een Schotse huishoudster en een voormalig tot slaaf gemaakte uit Jamaica met elkaar. 'Een kunststukje,' noemt Parool-recensent Dirk Jan Arensman het: 'In korte hoofstukken, heen en weer springend in de tijd verweeft ze razend knap een schrijvers(ego)komedie, een rechtbankdrama én een slavernijepos.'
Week 33: De jongen die van de wereld hield van Tjibbe Veldkamp
'Fonkelende literatuur voor jonge mensen,' schrijft Joukje Akveld in Het Parool deze week. Ze heeft het over het nieuwe jeugdboek van prentenboek- en kinderboekschrijver Tjibbe Veldkamp. De jongen die van de wereld hield gaat over adem, een 'mogelijk kind'. Hij is nog niet geboren, maar wil dat wel heel graag en moet daarom eerst zijn ouders bij elkaar brengen. Dit enigszins bizarre gegeven is volgens Akveld typerend voor de originele boeken van de schrijver. Veldkamp weet volgens haar het absurde binnen enkele pagina's geloofwaardig te maken. 'Magisch-realisme met Dickensiaanse prachtsloebers en een stevige voet in de werkelijkheid: zo waarachtig werd zelden geschreven over de liefde van een kind voor zijn ouders – en andersom.'
.png/5b42ba77acb1bf43cd815825f686b09a.png)
Tjibbe Veldkamp – De jongen die van de wereld hield, Querido
Week 32: De onvermijdelijkheid van geweld van Yambo Ouologuem
Dit boek stond model voor De diepst verborgen herinnering van de mens, waarmee Mohamed Mbougar Sarr de prestigieuze Prix Goncourt 2021 won. Die legendarische klassieker die erin voorkomt is De onvermijdelijkheid van geweld, het debuut van de Maleise Yambo Ouologuem. Een boek met flink wat context dus, maar 'die heeft De onvermijdelijkheid van geweld [...] helemaal niet nodig om diepe indruk te maken,' stelt Ariejan Korteweg in de Volkskrant. Hij geeft de roman uit 1968 dan ook ★★★★★. 'Het is een roman zoals je zelden leest, een oorwassing op papier, een doldrieste, schuimende, kolkende vertelling.'
Yambo Ouologuem – De onvermijdelijkheid van geweld, Uitgeverij Jurgen Maas
Week 31: Tove Ditlevsen, de biografie van Jens Andersen
Na het grote succes van de autobiografische trilogie van de herontdekte Deense schrijver Tove Ditlevsen, bracht uitgeverij Das Mag deze maand haar biografie uit, geschreven door Jens Andersen en vertaald door Lammie Post-Oosterink. Een 'sprankelend schrijversportret' noemt literatuurcriticus Dieuwertje Mertens het boek in Het Parool, waarin hij doeltreffend onderzoekt wie de schrijver nou echt was: 'Door haar leven vanuit het werk te bezien en daar verschillende perspectieven aan toe te voegen [...] werpt de biograaf toch een nieuw licht op de schrijfster.'
Jens Andersen – Tove Ditlevsen, de biografie (vertaald door Lammie Post-Oosterink), Uitgeverij Das Mag
Week 30: Plundering van Antjie Krog
In maart van dit jaar werd deze bundel al overladen met vijf sterren in de Volkskrant. Plundering, de nieuwste bundel van de Zuid-Afrikaanse dichter Antjie Krog voldoet ook volgens Obe Alkema aan alle hoge verwachtingen. Deze week kreeg ze daarom ook de volle ⏺⏺⏺⏺⏺ van de NRC-recensent. 'Een ontstuimige, pijnlijke maar ook ontzagwekkende bundel' noemt hij het, waarin ze uitvoerig zelfonderzoek niet uit de weg gaat. In deze bundel, die in Nederland tweetalig is uitgebracht en vertaald werd door Robert Dorsman en Jan van der Haar, onderzoekt Krog onder andere wat het betekent om een witte vrouw te zijn in deze wereld. Alkema noemt het werk grandioos en confronterend: 'Deze interactie tussen zwart en wit is bij vlagen grotesk, maar ook pijnlijk reëel en herkenbaar – en dan heb ik als witte Nederlandse man eigenlijk geen flauw benul hoe het er in Zuid-Afrika aan toegaat. Maar ik krijg wel een idee dankzij Krogs gedichten, die me in dezelfde beweging met mijn eigen privileges confronteren, met mijn eigen "pantser van blinde ik-heid".'
Antje Krog – Plundering, Uitgeverij Podium
Week 29: Gebied 19 van Esther Gerritsen
Recensenten buitelen over elkaar heen om iets te vinden van de nieuwe roman van Esther Gerritsen. Na een weinig enthousiaste bespreking in de Volkskrant, stelt NRC-recensent Thomas de Veen dat dit bijbelse science fiction-verhaal pas bij tweede lezing al haar geheimen prijsgeeft. 'Tóch briljant', kopt de krant op 20 juli, met daarbij de volle ⏺⏺⏺⏺⏺. In Gebied 19 is de halve mensheid naar een andere planeet verhuisd; thrillerschrijver Tomas bleef verdwaasd achter. Ongeloofwaardig? 'Wie in ongeloof blijft hangen, mist de diepzinnigheid van Gerritsens ideeënroman – die nota bene gaat over ongeloof,' zegt de Veen in zijn recensie. 'Gerritsen snijdt, diepzinniger en tegendraadser dan je in één oogopslag ziet, prangende kwesties van onze tijd aan. De roman toont hoe families verscheurd kunnen worden door kwesties van geloof en ongeloof.'
Esther Gerritsen – Gebied 19, Uitgeverij De Geus
Week 27: Ik moet je verraden van Ruta Sepetys
De Amerikaans-Litouwse Ruta Sepetys werd met Ik moet je verraden dit jaar voor de tweede keer genomineerd voor de prijs voor het Beste Boek voor Jongeren (die ze vorig jaar overigens won) en op 6 juli met ⏺⏺⏺⏺⏺ toegejuicht door Aukelien Weverling in NRC. Dit jeugdboek gaat over de 17-jarige Christian, die in het Roemenië van 1989 een stille droom koestert om dichter en filosoof te worden, ‘een gevaarlijke ambitie binnen een systeem waarin het vrije woord geen plaats meer heeft.’ Weverling kaart de opvallende parallellen met het huidige Rusland aan en noemt het ‘een indrukwekkend boek over afgelegde vrijheid’: ‘Door haar uitvoerige research, waarvoor Sepetys zowel archieven bezocht als levende mensen sprak, haalt ze de wereld van toen terug en maakt ze de verstikkende werking voelbaar van een opgelegde ideologie waar iedereen voor moet buigen.’
Ruta Sepetys – 'Ik moet je verraden', vertaald door Aleid van Eekelen, Luitingh-Sijthoff
Week 26: Beminde van Toni Morrison
In de Keti Koti-aflevering Een steen in de rivier van BoekenFM – de literaire podcast van Das Mag en De Groene Amsterdammer – geven de hosts unaniem een 10 voor Beminde, de klassieker van Nobelprijswinnares Toni Morrison uit 1987. Het is een van de bekendste en meest gewaardeerde romans over het Amerikaanse slavernijverleden. Daarbuiten belandde het boek de afgelopen decennia regelmatig bovenaan de favorietenlijsten, waaronder de New York Times Best Work of American Fiction 1980-2005. Ellen Deckwitz in haar eindconclusie: 'Ik denk dat dit het beste boek is dat ik heb gelezen voor BoekenFM, dat is de hardste 10 die ik kan uitdelen.'
Toni Morisson – 'Beminde', vertaald door Nettie Vink, Uitgeverij De Bezige Bij
Week 25: Citizen: Amerikaanse lyriek van Claudia Rankine
Bijna tien jaar na de oorspronkelijke publicatie verscheen dit jaar de Nederlandse versie van Citizen: An American Lyric, vertaald door Janneke van der Meulen en in De Groene Amsterdammer op 21 juni 2023 enthousiast besproken door Alfred Schaffer. In een mengeling van prozagedicht en (beeld)essay onderzoekt de Afro-Amerikaanse dichteres allerlei vormen van alledaags racisme in de westerse samenleving. Schaffer noemt Citizen 'een baanbrekend en ontzettend goed geschreven boek. Het is verheugend dat het, prachtig vertaald door Janneke van der Meulen, na al die jaren nu in het Nederlands beschikbaar is. [...] Citizen is een werk dat zijn eigen tijdgeest schept, zoals het beste werk van Toni Morrison, James Baldwin, Ngũgĩ wa Thiong’o en Gayatri Chakravorty Spivak dat ook deden en doen. Het heeft geen frame nodig, het ís er een.'
Claudia Rankine – 'Citizen: Amerikaanse lyriek', vertaald door Janneke van der Meulen, Uitgeverij Atlas Contact
Week 23: M – De laatste dagen van Europa van Antonio Scurati
Het derde deel van Antonio Scurati’s alom geprezen romanreeks over Benito Mussolini krijgt ★★★★★ van Emilia Menkveld in de Volkskrant van 8 juni 2023. Na het opkomende fascisme rond 1920 (in M – De zoon van de eeuw) en het regime van Mussolini in daaropvolgende jaren (in M – De man van de voorzienigheid) beschrijft Scurati in dit derde deel het 'sterven van het licht' in Europa: het Staalpact, steeds strengere rassenwetten en de Duitse invasies. Menkveld: 'Ondanks alle dreiging is M – De laatste dagen van Europa niet per se zwaar om te lezen. Dat komt door de subtiele, vaak geestige typeringen, die allemaal voortvloeien uit het historisch materiaal. En het komt vooral door de filmische stijl die van deze boeken zulke pageturners maakt – wederom met grote zorg vertaald door Jan van der Haar.'
Antonio Scurati - 'M - De laatste dagen van Europa', vertaald door Jan van der Haar, Uitgeverij Podium
Week 22: Lessen van Ian McEwan
In de aflevering Hoeveel is kunst je waard? van BoekenFM – de literaire podcast van Das Mag en De Groene Amsterdammer – geven de hosts gemiddeld een 9,3 voor de nieuwe roman van Ian McEwan. In Lessen volgen we de 11-jarige Roland op een Engelse kostschool, waar hij de aandacht trekt van zijn pianolerares. Jaren later, als zijn echtgenote Alissa plotsklaps verdwijnt en hij met hum baby achterblijft, gaat Roland niet alleen op zoek naar Alissa, maar ook naar de reden van zijn rusteloze bestaan. BoekenFM-host Joost de Vries is enthousiast: 'het boek zit zó vol met leven. Het gaat over ouder worden, afscheid nemen, liefde en haat, kinderen en ouders, de wereld zien veranderen, je helemaal thuis voelen in de wereld en je helemaal niét meer thuis voelen in de wereld.' Wat Charlotte Remarque betreft, verdient de roman zelfs niet minder dan een 10.
Ian McEwan - Lessen, vertaald door Niek Miedema en Harm Damsma, Uitgeverij De Harmonie
Week 21: Wilde dood van Marwin Vos
In Wilde dood gebruikt Marwin Vos haar poëzie om de dood te onderzoeken, in allerlei vormen: uitbuiting, suïcide, groot of juist klein verlies. De bundel werd al bekroond met de Grote Poëzieprijs, en deze week door Maria Barnas in NRC enthousiast besproken met ⏺⏺⏺⏺⏺. 'Deze gedichten hebben we nodig,' is de conclusie, volgens Barnas kan poëzie zoals die van Vos 'oude structuren en definities helpen afbreken, oprekken, verrijken en nieuwe definities afdwingen.'
Marwin Vos - Wilde dood, Uitgeverij Het Balanseer
Week 20: Geloven in het wild van Natassja Martin
Denker des Vaderlands Marjan Slob geeft in de Volkskrant van 20 mei ★★★★★ aan Geloven in het wild van Natassja Martin. De jonge Franse antropoloog Martin promoveerde deed onderzoek in Alaska, waar ze oog in oog kwam te staan met een beer. Het dier beet haar kaak kapot, een aanval die ze ternauwernood overleefde. 'In sterke, poëtische taal beschrijft ze de inzichten die deze ervaring haar bracht,' schrijft Slob over Geloven in het wild. Hoewel sluitende verklaringen in het vertoog uitblijven, wordt tussen de regels wel duidelijk 'wat een imponerende persoonlijkheid Nastassja Martin moet zijn. Er rijst een beeld op van een tanige supervrouw met lang blond haar, die het voortouw neemt bij barre tochten in onherbergzaam gebied.'
Nastassja Martin - Geloven in het wild, vertaald door Peter Bergsma, Uitgeverij Koppernik
Week 19: Voorbij het zwart van Hilary Mantel
In het Engels verscheen Beyond black al in 2005, nog voordat Mantel de alom bejubelde Wolf Hall-trilogie schreef. De Nederlandse vertaling door Harm Damsma en Niek Miedema die afgelopen december verscheen kreeg ⏺⏺⏺⏺⏺ van Joyce Roodnat in de NRC van 12 mei. Een beklemmend spookverhaal, waarin de doden de levenden opzoeken. 'Hilary Mantel is de aangewezen schrijfster om daar op beklemmende wijze verslag van te doen.'
Hilary Mantel - Voorbij het zwart, vertaald door Harm Damsma en Niek Miedema, Uitgeverij Meridiaan
Week 18: Ngando en andere verhalen van Paul Lomami-Tshibamba
Toef Jaeger deelt in de NRC van 5 mei ⏺⏺⏺⏺⏺ uit aan Ngando en andere verhalen van de 'godfather van de Congolese literatuur', Paul Lomami-Tshibamba. De bundel werd voor het eerst in het Nederlands vertaald door Manik Sarkar en in maart uitgegeven door De Geus. 'Een voortreffelijk idee' volgens Jaeger, de drie verhalen hebben volgens de recensie de tand des tijds onweerstaanbaar doorstaan. Ze roemt de stijl en 'de surreële aard van zijn verhalen, mythische geschiedenissen zonder moraal, die benadrukken dat je de ontwikkelingen niet zelf in de hand hebt.'
Paul Lomami Tshibamba - Ngando en andere verhalen, vertaald door Manik Sarkar, Uitgeverij De Geus
