De totstandkoming van een perfect couplet duurt eeuwen

Wie een couplet als dit hoort – vier zinnen die met weinig woorden een heel verhaal vertellen – zal er niet van opkijken dat er ruim drie eeuwen overheen zijn gegaan voordat het uiteindelijk deze vorm kreeg. In het eerste couplet van Bob Dylans 'Girl From The North Country' horen we verlangen, gemis en spijt, en zien we een complete liefdegeschiedenis voor ons – verpakt in wat misschien wel de mooiste vier zinnen uit de popgeschiedenis zijn.

Over die drie eeuwen later meer, maar laten we beginnen met dat noorden. Het is een cliché dat overal op het noordelijk halfrond geldt; binnen Nederland, Duitsland, Italië, maar ook als we uitzoomen naar heel Europa of over de oceaan heen naar Amerika kijken: in het zuiden schijnt het gezellig en temperamentvol te zijn, in het noorden meer behouden, nuchter, koud. Wat de temperatuur betreft klopt dit in ieder geval. Het tempo van het noorden ligt anders, je neemt de tijd. Wie wil feesten had de andere kant op moeten reizen, naar de carnaval in Brabant en Limburg, naar de Oktoberfesten in München of op vakantie naar de Spaanse zuidkust. Maar wie iets diep in zichzelf wil ontdekken gaat op zoek naar rust en stilte, en volgens zoveel boeken en verhalen dus naar het noorden. Tonio Kröger, hoofdpersonage van Thomas Manns bekende gelijknamige novelle, is als zoon van een Duitse vader en een Italiaanse moeder de personificatie van deze tegenstelling. Hij is niet op zijn plek in het noord-Duitse dorpje waar hij opgroeit, veel gevoeliger en artistieker dan zijn klasgenootjes, en reist daarom af naar München om een kunstenaarsleven te leiden, waar hij het alledaagse en de kalmte van het noorden weer mist. Dus reist hij weer terug.

En er zit wat in, in dat beeld van het noorden. Hoe verder je naar boven reist, hoe minder mensen je per vierkante kilometer ontmoet. Iedere boom lijkt iets meer verdord dan de vorige, tot er helemaal geen bomen meer zijn, maar alleen maar kale vlaktes met af en toe een huis of een boerderij in de verte. In het noorden van Tolkiens Midden-aarde komen we een gebied tegen dat de Dorre Heide heet. Plat land, zonder obstakels. 'Een suizende leegte', schreef Gerard Reve in 1966 over Friesland. 'Where the winds hit heavy on the borderline', vond Bob Dylan al drie jaar eerder.

(Tekst gaat verder onder de video.)

In die suizende leegte moet je van Dylan op zoek naar 'one who lives there'. Misschien woont er maar één persoon, daarboven, en is de zoektocht niet moeilijk. Misschien moet je verder naar het noorden dan je dacht dat mogelijk was, over wadden of via schiereilanden die maar via één smalle en gevaarlijke weg bereikbaar zijn. Of misschien moet je telkens kilometers afreizen naar de volgende boerderij, om daar met steeds iets minder hoop op de deur te bonzen. Maar Dylan heeft het natuurlijk helemaal niet over zo'n moeilijke zoektocht; hij lijkt er zeker van dat je het meisje vanzelf wel tegenkomt. Je hebt geen verdere hints nodig, geen naam, geen haarkleur, geen opvallende gezichtstrekjes. Als je haar ziet dan weet je wel wie hij bedoelt. Zo iemand die meteen je hart verovert, die meteen de diepste indruk maakt – Dylan is er in ieder geval nog steeds van onder de indruk, anders kreeg je deze opdracht niet. 'She once was a true love of mine.'

Traditioneel volksliedje

Of, althans, Dylan: de songwriter kwam helemaal niet zelf met deze laatste twee coupletszinnen op de proppen. Voor de auteur van het wonderlijke 'remember me to one who lives there' en de slotzin 'for she once was a true love of mine' moeten we naar het Schotland van de vroege zeventiende eeuw, waar het volksliedje The Elfin Knight mondeling werd doorgegeven. Van streek tot streek werd de tekst en melodie steeds verder verbasterd, kreeg iedere regio zijn eigen variant van het verhaal: een elf geeft een jonge vrouw een aantal onmogelijke taken die ze moet uitvoeren als ze niet zijn gedwongen minnaar wil worden. Een kledingstuk maken zonder naden, bijvoorbeeld:

Een eeuw later waren er zoveel vertakkingen van The Elfin Knight dat er in veel versies helemaal geen elf meer voorkwam. Een populaire variant in Engeland werd Scarborough Fair, over een meisje in de noordelijke stad Scarborough, die van haar vroegere minnaar wederom een aantal onmogelijke opdrachten krijgt. Dit keer doet ze het niet om te ontsnappen aan een bezitterige elf, maar juist om weer een true love van haar ex te worden. In het tweede couplet horen we:

Als we naar het begin van Scarborough Fair kijken, dan beginnen zich eigenlijk al de contouren te vormen van wat veel later Girl From The North Country zal worden. Deze versie van het lied begint met 'Are you going...' en dan is Dylans 'If you're traveling...' niet zo ver weg meer:

Bob Dylans versie

Toen Bob Dylan in december 1962 door Engeland reisde en veel lokale muzikanten ontmoette, leerde hij Scarborough Fair van folkzanger Martin Carthy. Dylan reisde door, nam het liedje mee in zijn hoofd, en maakte uiteindelijk in de goede traditie van het oude liedje zijn eigen verbastering. De onhaalbare opdracht laat hij gelukkig achterwege; Dylan heeft het beter met het meisje voor. Het tweede couplet van 'Girl From The North Country':

Maar wie is dan die true love? Zoals met zoveel Dylan-liedjes is er een hoop discussie over welke vrouw hem uiteindelijk inspireerde. Ex-vriendinnen Echo Helstrom en Bonnie Beecher, of was het toch de Italiaanse Suze Rotolo, die hij direct na zijn Engelse tournee opzocht in haar thuisland – alleen maar om er achter te komen dat ze naar New York was verhuisd. Deze zoektocht naar Suze lijkt nog het meest op de onmogelijke zoektocht van de hoofdpersoon in 'Girl From The North Country', en als je bedenkt dat hij het liedje precies schreef tijdens dit nutteloze verblijf in Italië, kun je je niet voorstellen dat er een andere muze in het spel is geweest.

Wat het ook was, Dylans redactie op het oude eerste couplet van Scarborough Fair maakte het tot vier perfecte zinnen. Hoeveel mooier is het om een meisje te gaan zoeken in the north country dan in een plaats als Scarborough? De stad is even groot als Doetinchem, en voor het deel van de wereldbevolking dat niet in Noord-Engeland woont een stuk minder universeel. En dan is er die rare tweede zin 'Parsley, sage, rosemary, and thyme', die werd verruild voor het poëtische 'Where the wind hits heavy on the borderline.' De totstandkoming van een perfect couplet duurt soms eeuwen, in dit geval letterlijk.