Ik, Waterlichaam
Als ik op het bed van mijn huurappartement in Londen lig en naar het schemeren in de straat kijk, gaat mijn telefoon. Mijn tante vraagt hoe mijn reis is verlopen. Ik vertel dat het voorspoedig ging, maar dat ik voorafgaand aan de reis in tijdnood kwam omdat ik mijn haar geverfd wilde hebben. Ik spreek over de belachelijkheid van de situatie; de aankomende maand zou ik behandelingen krijgen en in parken wandelen, weinig mensen zouden het grijs opmerken. Mijn tante onderbreekt mijn ratelen niet.
De eerste grijze haren ontdekte ik op mijn zestiende in mijn haarscheiding. Ik probeerde na te gaan hoe ik eraan kwam, of de veroudering van mijn lichaam al had ingezet, of het genetisch bepaald was, of dat ik, waar ik voor vreesde, stress had. Op een avond trok ik ze er allemaal tegelijkertijd uit. Ik keek naar de witte glinstering in mijn handpalmen waarna ik mijn handen boven de prullenbak liet openvallen. Diezelfde avond bracht ik de afvalzak naar de container in de hoop dat de haren voorgoed verdwenen. Tot ik een aantal maanden later weer grijze haren vond en ze besloot aan mijn moeder te laten zien. Voorafgaand aan mijn reis naar Londen verfde mijn moeder mijn haren donkerbruin. Ik zat op een stoel in de keuken en rook de geur van ammoniak die zich mengde met de geur van saliethee. Mijn moeder tipte de haren bij de wortels aan en kleurde de uitgroei die ik maandenlang negeerde.
Hier begint mijn haar ook grijs te worden, zei ik terwijl ik op mijn slapen wees. Ik zie niets, zei mijn moeder, die de vermeerdering van mijn grijze haren net als de afgelopen jaren wegwuifde. Toch tipte ze ook de haren rond mijn slapen aan. Haar eigen haar is nooit geverfd, op haar zestigste is ze nog altijd blond. De situatie schuurt; een moeder die de veroudering van haar dochter maskeert. Ik ben voor een maand naar Engeland vertrokken om mijn lichaam te helen. Ik wil me richten op mijn bekken en onderrug en niet aan andere lichamelijke gebreken denken. Ik ben een jonge vrouw met een gezond lichaam en heb enkel lokale pijn. Ik sta erop de buitenwereld en behandelaren te tonen dat mijn lichaam me niet in de steek laat en dat ze maar één probleem hebben te verhelpen, al het andere wil ik verhullen.
Mijn tante was op haar dertigste volledig grijs. Het donkerbruin van haar haren maakte plaats voor zilver. Ze begon het te verven en is daar niet meer mee gestopt. Ontelbare keren heeft ze ammoniak geroken, haar haar boven de wasbak uitgewassen, het donkerbruine water de gootsteen zien instromen, haar hoofdhuid zien verkleuren. Ze heeft pakjes verf gekocht en de wortels aangetipt. Ze drong de grijze haren terug en toonde de buitenwereld een replica van haar vroegere haarkleur.
Door mijn moeder op mijn zestiende mijn grijze haren te tonen, maakte ik haar deelgenoot van de verandering die zich had ingezet. Met het verven van mijn haar zou niemand de verandering opmerken. Alleen mijn moeder en ik wisten over de vervroegde verkleuring, het was alsof we een geheim pact sloten.
Mijn tante vertelt over de grijswording van de vrouwen binnen de familie; hoe ze allemaal op jonge leeftijd grijze haren ontdekten. Daarna valt ze stil. De straat is inmiddels in donkerte gehuld. Ik beeld me mijn tantes en nichten in die voor de spiegel staan en zilverkleurige haren ontdekken. Ze vragen zich af hoe het kan dat ze nu al grijs beginnen te worden.
Mijn tante verbreekt de stilte door de naam van mijn grootmoeder te noemen. Ik weet niet beter dan dat mijn grootmoeders haar maandelijks donkerbruin werd geverfd.
*
Wanneer ik aankom op een nieuwe verblijfplaats pak ik direct mijn koffer uit. Het inrichten van de ruimte met mijn spullen zorgt ervoor dat ik er sneller kan landen. Een enkele keer verschuif ik de meubels wanneer ze voor mijn gevoel niet de juiste richting op staan. Ook nu zou ik de bank willen verschuiven die in het midden van de studio is geplaatst en alle ruimte inneemt, maar mijn lichaam laat het niet toe met zware meubels te schuiven, dus laat ik met tegenzin de indeling zoals die is. Ik haal een stapel T-shirts uit mijn koffer en leg ze in de kledingkast. Daarna pak ik een stapel broeken waaruit een houten doosje met een klap op de vloer valt. Bij het inpakken van mijn spullen had ik het ter bescherming tussen mijn kleding gestopt. Ik open het doosje en pak er de bundel gedroogde salie en de lucifers uit. Ik pauzeer het uitpakken van mijn koffer en doe de ramen open. Het is belangrijk om een ruimte te laten ademen zodat hij de zwaarte kan uitblazen en nieuwe lucht kan inademen. Uit een keukenkastje pak ik een schaaltje waarop ik de bundel salie leg. Ik strijk een lucifer af, pak de bundel op en houd de bovenkant in de vlam. Wanneer de bladeren branden, blaas ik de vlam uit en ontstaan er rookwolken die naar het plafond stijgen.
Mijn grootmoeder gebruikte salie om ruimtes mee te reinigen, zodat negatieve energie verdwijnt. Ze leerde me dat je een nieuwe ruimte het beste eerst kan reinigen voordat je er intrekt. Mijn eerste studentenkamer reinigde ik eerst nog onwennig, maar later, toen ik tijdens mijn twintiger jaren jaarlijks verhuisde, werd het reinigen een vanzelfsprekendheid. Sommige plekken voelden goed aan en hadden nauwelijks reiniging nodig, anderen kon ik mij niet eigen maken, hoe vaak ik ook met de salie door de ruimte liep. Ik begin bij de hal van mijn studio, de salie rookt inmiddels goed. Ik gebruik mijn hand om de rook langs de muren en verschillende hoeken te laten gaan. Ik laat de bundel langs de omtrek van de deurpost gaan en stap dan de kamer in. De rook raakt de afgesleten bank, de vloer met het versleten Perzische tapijt, de crèmekleurige muren met vlekken en de eettafel waaraan ik nog niet heb gezeten. Het bed dat in dezelfde ruimte staat, hul ik in rook.
In de keuken bewaarde mijn grootmoeder een pot met gedroogde bundels salie. Ze reinigde er zowel haar eigen woning mee als de ruimtes van naasten. Zo ook de nieuwe autoshowroom van mijn oom. Tijdens de opening kwam mijn grootmoeder langs met de salie, reinigde ze uitvoerig de ruimte en vroeg ze om bescherming en voorspoed. Verschillende bezoekers keken raar op bij dit gebruik, maar in de daaropvolgende maanden kwamen er mensen uit het hele land naar de showroom en was mijn oom doorlopend bezig met de inkoop van nieuwe auto’s.
Langzaamaan doven de bladeren. De kamer ruikt aards en bitter. Ik steek opnieuw een lucifer af, houd het bosje salie in de vlam, blaas die uit en inhaleer de rook.
Mijn osteopaat leerde me dat je ook je lichaam kan reinigen met salie. Op die manier raakt je lichaam ontdaan van blokkades en kan het makkelijker helen. Je begint bij je kruin, gaat dan langzaam naar beneden en eindigt bij je voeten. Toen ik haar vroeg waarom het in deze volgorde moest, haalde ze haar schouders op. Mijn osteopaat deed naar eigen zeggen een cursus waarin ze leerde over de geneeswijzen van verschillende inheemse volkeren. Ik vertelde haar over de manieren waarop salie in de Palestijnse cultuur wordt gebruikt en over mijn grootmoeder die altijd bundels salie in huis had. Volgens mij was je grootmoeder een goede genezer, besloot ze.
Elke Palestijnse familie heeft wel een pot met gedroogde salie in huis. Er is grote waardering voor maramia die als gezegend wordt gezien en voor bescherming zorgt. De plant groeit in de Palestijnse bergen en wordt in het wild geplukt. De bladeren hebben een geneeskrachtige werking; er wordt thee van getrokken die bij het drinken pijnklachten kan verzachten. Ik houd de bundel salie boven mijn kruin en laat de rook erlangs gaan. Daarna daal ik af naar mijn schouders, mijn hals, hart en onderbuik. Bij mijn onderrug en bekken houd ik stil: er trekt een pijnscheut doorheen. Ik ga er nogmaals met de bundel langs en beeld me in dat de rook de pijn wegneemt. Ik blijf net zolang met de bundel langs de lichaamsdelen gaan tot de pijnscheuten geleidelijk afnemen.