PREPARE YOURSELF FOR UNCOMFORTABLE LIVING

Ergens in een onbelangrijke straat in Berlijn Mitte staat een uitgebrande Tesla. Het is avond, het is donker, en onder het licht van een straatlantaarn, als een grimmige clair-obscur van de toekomst, staat de voormalig gebleekte-tanden-witte wagen nu een verdrietig hoopje grijs-zwarte as te zijn. Alleen de velgen zijn er nog. Ze schitteren als ik naar ze toe loop en even stil blijf staan. 

‘Zo zo,’ fluister ik, terwijl ik naar de weggesmeulde auto kijk, ‘met de hartelijke groeten aan de Broligarchy.’ 

Even denk ik aan de toxische technocraten met Tate-trekjes die maar niet uit ons heden lijken te verdwijnen; aan de Silicon-Valley-kleptocraat-vaders die hun arm recht in de lucht steken, terwijl hun transdochters geld ophalen voor vluchtelingen. Ik denk aan het antifascistische lied Bella Ciao dat over een paar weken door een openstaand raam schalt, ergens in Italië, terwijl onder dat raam een groep extreemrechtse lui eenzelfde armbeweging maken. Ik denk aan hoe ik wens dat dit allemaal ten onder zal gaan. Hoe de rovers van onze toekomst, zo, hop in een klap weg zouden zijn, zomaar verdwenen, de toekomst uit.

Ik neurie bella ciao bella ciao bella ciao ciao ciao en slenter door, weg van de verbrande Tesla. Zou de autobezitter nagelbijtend de hele nacht huilend voor zijn raam hebben gezeten, naar zijn wegsmeltende wagen hebben gekeken en hebben gedacht: ‘had ik bij het kopen van deze hippe bak maar aan de toekomst gedacht.’ Waarschijnlijk niet, hij was vooral bezig een hot new gadget aan te schaffen, waarvan werd beweerd dat deze bijdroeg aan de toekomst, terwijl hij oogkleppen opdeed en ontkende wat er mogelijk komen ging – en wie deze wagen liet ontwerpen. De toekomst behandelen we soms maar al te graag als een keuzemenu: als we de dobbelsteen maar vaak genoeg gooien en de mislukte worpen blijven ontkennen, komt alles vast goed. Als de bezitter van deze verkoolde auto de toekomst beter had gekend, had die geweten: niets in deze wereld is meer voor niets, alles heeft gevolgen, zelfs voor wie zich de luxe gedachte kan permitteren om nooit de gevolgen van zijn keuzes te hoeven ervaren.

Met de uitgebrande Tesla achter me denk ik aan het boek The Future (2023) van Naomi Alderman; een werk waarin de allerrijksten de meest high tech bunkers bezitten om zich in te kunnen verschuilen wanneer ‘het zover zal zijn’. In het boek The Future gaat dat zo: als rijke egoïsten tezamen – oftewel, de allesvernietigende 1% – heeft een groep van drie Big Techbezitters een app laten ontwikkelen: AUGR. AUGR is een dataverslindende app met ongekende rekenkracht, die zogezegd in de toekomst kan kijken. Aan de hand van ontelbare parameters uit het heden, weet AUGR wat er over drie dagen gaat gebeuren – de ontwikkelaar belooft twee weken in de toekomst, maar dat blijkt helaas niet te lukken. Minor details daargelaten; enkel voor hen die het einde van de wereld in de hand hebben gewerkt zal AUGR het einde van de wereld voorspellen – cru, nietwaar? Al enkele etmalen voor de grote rampspoed begint (wat deze ook moge zijn), laat AUGR weten dat de pleuris uit gaat breken. De drie techgiganten (en hun naasten) krijgen dan een ontsnappingspakket voorgeschoteld. Drie dagen voor het einde van de beschaving, kunnen ze vervolgens onder valse voorwendselen, en dus geheel onopvallend naar hun geheime bunkers vluchten – gelegen op verschillende plekken op aarde. Zelfs het einde van de wereld bewaren de giganten voor zichzelf.

(Tekst gaat verder onder de aankondiging.)

Ik kijk even achterom, naar de uitgebrande Tesla, en denk aan The Future. Dat boek is levensgevaarlijk, besef ik. Alderman zegt in haar roman heel helder: hé hallo allemaal, let goed op! De ons allemaal opslokkende tech-cult is hier en als we die cult nu nog niet goed hebben gezien voor wat die is en niet besluiten nu de stekker uit de hele boel te trekken, gaan wij allemaal, ja wij, wij de 99%, naar de verdoemenis. We moeten de cult verlaten, nu, anders blaast die onze hele wereld op, terwijl de cultleiders zelf kalm aan het noodkoordje van hun parachute kunnen trekken, ergens zwevend boven hun private bunkereiland. Helderder kan het niet. Waarom zien we dat niet? Waarom is het boek van Naomi Alderman niet allang in de ban gedaan?

Ik denk aan bella ciao en aan de recht omhooggestoken arm van het (inmiddels ex-)vriendje van Daddy Donald. Dankzij het lezen van The Future weet ik: als iemand zo zijn fascistische arm (ga ik dit opschrijven? Ja, ik ga dit opschrijven) in de lucht durft te steken en die arm via sociale media de hele wereld over reist, dan is een soortgelijke app als AUGR, waarmee de techbro’s het eind van de wereld al kennen, sowieso een feit. Als al dit geweld en al deze ongelijkheid zich nu om ons heen kan voltrekken, en de machtigsten der aarde zich nergens meer ene mallemoer van aantrekken, dan bestaat deze toekomstberekenende software allang. Ik bedoel; als jij weet dat je ondanks alle shit die je veroorzaakt gered zal worden en kan ontsnappen, dan kan je doen en laten wat je wil – zelfs als je ondernemersleven of je regeerdersleven of je onderdrukkerspositie elke week meer en meer op een uitgemolken aflevering van The Real Housewives of Beverly Hills begint te lijken. In een wereld waar jouw hybris alleen anderen treft, kan je overal je ongenuanceerde, ophitsende drol op kakken en er een week later hartelijk om lachen – who cares? Die toekomst is niet meer dan een spelletje. En ver voordat de ellende begint ben jij al vertrokken. En als de 99% van de mensheid drie dagen later ten onder gaat, zal jij onvindbaar zijn. Jij, koning van niets wat dan nog over is, kon in ieder geval aan jouw eigen menselijke vernietigingsdrang ontsnappen.

Ik loop terug naar de uitgebrande Tesla. Ik wil toch nog even kijken. Gewoon, even. Nog even zien hoe alleen deze specifieke wagen in de fik is gezet, en alle andere automerken in de straat nul schade hebben, hoe het alleen gaat om dit object dat symbool is geworden voor iets groters. Voor iets wat steeds onmenselijkere vormen heeft aangenomen, een MAGA-monster, een zwerm onzichtbare mesjes dat met kleine sneetjes in de samenleving snijdt tot het traag leeggebloed op de aarde ligt – een symbool dat zo wit is dat elke vuiltje erop te bespeuren valt. Waarom kijken we zo slecht terwijl we alles zouden kunnen weten? Of is dat, zoals alle verslavende applicaties van ons verlangen, precies de bedoeling? Dat meer kijken verandert in meer door de vingers zien, in het omgekeerd vermoorden van de toekomst, in het terugdraaien van wetten en maatregelen, omdat we liever nu geëntertaind worden dan willen nadenken over de ons toekomende verdoemenis? Zijn wij dan niet net zo slecht? Zijn wij dan niet de vernietiging? Of, is wat ik nu vraag niet waar, ben ik te zwartgallig (gebeurt vaker), en valt er nog wat te redden, zoals Naomi Alderman bevraagt in haar roman.

Misschien zijn het de oppermachtigen die allang dood zijn in de positie waar ze zich nu bevinden. Misschien zijn alleen wij diegenen die leven, wij, de 99%. Wie heb je nog om mee te praten als je alleen jezelf redt en de rest van de wereld je niks kan schelen? Leef je dan nog, of ben je eigenlijk al dood? Zit in het verlangen de toekomst te voorspellen, zoals in The Future, niet het gevaar van het leven elimineren? Als alleen jij nog bestaat in de toekomst, wat is die toekomst dan? Is het niet meer dan ‘een tombe,’ zoals personage Marius de computerengineer zegt, die AI beschouwt als niet meer dan een heel snel rekenmodel dat – in tegenstelling tot de mens – de moeite wil doen om miljoenen keren dezelfde iteratie te maken, tot het als zelfdenkend, flexibel en empathisch kan worden gezien, maar nooit echt empathisch zal zijn, en ook nooit iets nieuws kan aandragen? 

Ik aai de verkoolde buitenkant van de in treurig elkaar gezakte Tesla en fluister een vraag, die Naomi Alderman in haar boek stelt, tegen het verkoolde zwart: ‘waren de allerrijksten niet vergeten dat met het creëren van steeds meer allerarmsten alleen maar gewelddadige revoluties kunnen ontstaan?’ De auto zegt niks. ‘Ooit kon je zelf sturen en remmen,’ zeg ik. ‘En waarschuwen voor gevaar. En in smalle straten uitmeten of je wel verder kon rijden. En dansen met je autodeuren als er op een bepaald knopje werd gedrukt. Je kon heel snel optrekken, dat voelde je in je buik. Het was spannend en nieuw. Maar revoluties zijn dat ook. En vernietiging voor het goede ook. We moeten misschien alleen niet zo bang zijn die vernietiging te kennen.’ De auto zwijgt. ‘Er bestaat een theorie,’ ga ik verder, ‘in die theorie is de toekomst alleen de plek waarop je het licht schijnt. Er ligt niets voor en niets achter, waar het licht gaat is waar die toekomst is. Misschien moeten we het licht verplaatsen richting het boek van Alderman en leren van de regel: prepare yourself for uncomfortable living. Misschien moeten we het boek zien als een gevaar voor de 1% en het boek op die manier gebruiken. Misschien heeft wie jou in de fik heeft gestoken The Future al gelezen. En het begrepen: we moeten het licht naar achteren bewegen, voor de toekomst uit dit boek de echte toekomst wordt.’