Wilbrink: William Faulkner zou je kunnen beschouwen als de oervader van zowel southern gothic als country noir, al is het ook weer absurd om hem in dergelijke genres in te delen. Faulkner schreef vooral great american novels, die zich dan toevallig allemaal in het Amerikaanse Zuiden afspeelden – meestal zelfs in dezelfde fictieve gemeenschap: Yoknapatawpha County. Hij schreef over rassenongelijkheid en klassenmigratie, en wist zowel de allerarmste als de allerrijkste als de allerwreedste southerners neer te zetten als mensen van vlees en bloed. Maar zijn stijl is de reden dat ik naar boeken als Absalom, Absalom! blijf grijpen: Faulkner durfde héél ver te gaan om vanuit zijn personages te schrijven, op het onleesbare af. Is een personage verward? Dan komen er zwalkende, moeilijk te volgen zinnen uit, zoals de allereerste zin van Absalom, Absalom! die bijna de hele pagina in beslag neemt. Of denkt het personage aan vroeger? Dan interrumperen die flashbacks constant de handelingen van het heden, vaak midden in een zin, zodat je als lezer op twee plekken tegelijk bent. Faulkner lezen is uitdagend, maar als je de puzzel eenmaal hebt gelegd is het een genot voor het leven.

Smit: All the pretty horses, het boek waarmee McCarthy in 1992 doorbrak, speelt zich af in de grensstreek van Texas en Mexico, net als Blood Meridian, waarmee hij de geschiedenis van de frontier voorgoed herschreef. Voor hij naar het Westen trok schreef McCarthy echter een aantal boeken die zich in het diepe Zuiden afspelen, waaronder Child of God. De totale verwording van de spookachtige Lester Ballard is schitterend en gruwelijk tegelijk. De taal is helder en fonkelt, maar wat ermee beschreven wordt ontneemt je soms de adem. Veel donkerder wordt het niet. 

Wilbrink: Ook in het Poolse buitengebied kan het flink spoken. In Jaag je ploeg over de botten van de doden volgen we oude hippie Janina Duszejko, liefhebber van natuur, astrologie en de poëzie van William Blake. Sinds de dood van haar buurman ziet ze steeds meer vreemde dingen in haar afgelegen dorpje gebeuren, en wanneer ook leden van de lokale jachtvereniging vermoord worden aangetroffen, besluit ze zelf op onderzoek uit te gaan.

Smit: Het korte verhaal is in de literatuur van het Zuiden bepaald geen ondergeschikt genre. O’Connor schreef twee sterke romans, waarvan het verfilmde Wise Blood de bekendste is, maar haar verhalen worden het meest gelezen – en terecht. Ze worden vooral bevolkt door mensen die van gebreken aan elkaar hangen en op zoek zijn naar verlossing, zowel in aardse als spirituele zin. Ze gebruikt humor en onderwerpt haar personages aan alle geweld van de wereld, maar zoals het een goed katholiek schrijfster betaamt, biedt ze wel zicht op genade. 

Wilbrink: Midden in het verlaten Oost-Groningen, dat door Nanne Tepper in zijn debuutroman met een prachtige verstilde stijl wordt geschetst, volgen we het gezin van dorpsarts Prins. De familie heeft het niet makkelijk met elkaar: afgunst, alcohol en zelfs incest vormen een constante bedreiging voor de vrede in huis. Belangrijkste verhaallijn is de verwarrende seksuele aantrekkingskracht tussen hoofdpersoon Victor en zijn zusje Lisa, een constant geduw en getrek dat in het boek in vier delen vanuit meerdere perspectieven en levensfasen wordt belicht. Hun onmogelijkheid om van elkaar los te komen heeft zijn weerslag op het hele gezin. Benauwend, maar De eeuwige jachtvelden wordt met veel mededogen verteld – met als hoogtepunt het allerlaatste deel waarin de buurman van de familie Prins vol liefde en melancholie mijmert over zowel het landschap als de personages, totdat de mensen op een poëtische manier bijna samenvallen met het land waarop ze leven.

Smit: "Bijna iedereen die ik kende miste iets: een vinger was afgesneden, een teen gespleten, een oor was half weggekauwd, een oog vertroebeld door blindheid. En als ze niet iets misten, droegen ze littekens van prikkeldraad, of messen, of vishaken." De memoires van oud-marinier en schrijver Harry Crews brengen ons een wereld binnen waar de moderniteit amper nog is ingetreden. Hij groeide op in de wouden en moerassen van Georgia en Florida in de jaren 30 en 40, waar dagloners, deelpachters, drankstokers en stropers probeerden overeind te blijven. In de gehuchten zonder scholen, winkels of verharde wegen bestond de overheid alleen in theorie, want de mensen regelden alles zelf wel, zeker als het ging om schuld en boete. Crews was een schaamteloze verteller met een groot hart.

Wilbrink: Simone Atangana Bekono verplaatst met Zo hoog de zon stond de southern gothic van het Amerikaanse Zuiden naar het Nederlandse Zuiden. De setting is een hypermoderne Brabantse villa, een vertrek van de krakkemikkige boerderijen en motelletjes die vaak decor zijn voor dit genre. Het verhaal is er niet minder spannend om: in villa In ’t huuske, waar alles geautomatiseerd is met afstandsbedieningen en virtuele assistenten, schuilen Sonny en jeugdvriendin Myrthe voor een hittegolf. Langzaam raakt Sonny de grip op de realiteit kwijt – door wijn, door slapeloze zomernachten, door Myrthes onvoorspelbare gedrag en vooral door die unheimische villa die een eigen wil lijkt te hebben en weigert Sonny te laten vertrekken.

Smit: Veel boeken die tot country noir gerekend worden spelen zich af in de Ozarks, een bergachtig gebied dat door Missouri, Arkansas en Oklahoma loopt. De lood- en zinkmijnen zijn er grotendeels gesloten, de houtzagerijen zijn verdwenen en wat over is van de landbouw en veehouderij is geautomatiseerd. Wat er voor in de plaats kwam: de productie van en handel in methamfetamine. Het oeuvre van Daniel Woodrell draait om de impact van deze veranderingen op de sociale verhoudingen en op de mensen die proberen te overleven in deze meedogenloze wereld. In de verhalenbundel The outlaw album laat hij zien hoe weinig hij nodig heeft om je een nieuwe universum binnen te leiden en een ziel bloot te leggen.

Wilbrink: W.F. Hermans betichtte Claus er ooit van dat hij met zijn debuut De metsiers Faulkner na-aapte. Nu gaf Claus toe dat hij geïnspireerd werd door de Amerikaanse grootmeester, maar net zo goed door een schrijver als Erskine Caldwell, en natuurlijk door zijn eigen West-vlaamse landschap. Die couleur locale maakt De metsiers juist zo eigen, en het is ontzettend knap hoe de destijds 19-jarige Claus een unieke omgeving zo universeel neer wist te zetten, dat het ook buiten België een grote groep lezers vond. Zelfs vandaag nog is het meeslepende verhaal waarin iedereen zich bemoeit met de zwangere Ana nog altijd ontroerend, spannend en… Vlaams. Zo Vlaams dat iedere vergelijking met de Amerikaanse Faulkner tekortschiet. De metsiers is een wereld op zich.

Smit: Fabrieksarbeider en vrachtwagenchauffeur Pollock debuteerde op zijn 54e en heeft zich in korte tijd gevestigd als een van de interessantste hedendaagse leerlingen van auteurs als McCarthy, Faulkner, O'Connor en Crews. In zijn eerste roman tref je alle ingrediënten aan die country noir en southern gothic tekenen: mensen waar niemand mee wil ruilen, families vol geheimen, gemeenschappen die de tijd niet kunnen bijbenen, geesten uit voorbije oorlogen, de schijnbare willekeur van het kwaad, de hoop op verlossing en rituelen die houvast moeten bieden in een onbegrijpelijk bestaan. De auteur uit het afgelegen gehucht Knockemstiff, Ohio – ja, dat heet echt zo – jaagt je met volle vaart door de levens van sukkelaars in wie iedereen wel iets van zichzelf kan herkennen. 

Wilbrink: Als in de tweede zin al een pot uierzalf wordt opengetrokken, weet je dat je op het Hollandse platteland zit. Voeg daar morbide experimenten op dieren aan toe, evenals klokken waarvan de wijzers veranderen in ‘de regenwormen die we met een riek uit de grond achter de koeienstal haalden om mee te gaan vissen’, en je hebt die beklemmende sfeer waar we in deze lijst naar op zoek zijn. Maar bovenal is De avond is ongemak een schrijnende roman: een gereformeerd boerengezin moet zien om te gaan met de dood van zoontje Matthies, die vlak voor Kerst verdrinkt tijdens het schaatsen. Een verpletterend boek, dat bekroond werd met de International Booker Prize.