Deze politieke thriller is tevens een historische roman. Harris reconstrueert de lotgevallen van de Franse en joodse officier Dreyfus, die wordt veroordeeld wegens verraad dat hij tijdens de Frans-Duitse oorlog zou hebben gepleegd. Als een officier van de Franse geheime dienst de zaak nader onderzoekt, wordt duidelijk dat de beschuldiging vals is en dat het werkelijke verraad werd gepleegd door een militair die nog steeds in dienst is. Maar er staan politieke carrières op het spel en niemand durft toe te geven dat er fouten zijn gemaakt. Het publieke protest zwelt aan, onder meer door de beroemde open brief J’accuse van Emile Zola. Sommige boeken van Harris lijden onder een overvloed aan feitelijke details, maar dit boek is spannend en meeslepend.

Als je wil invoelen hoe het leven zou kunnen zijn geweest      onder de Grote Terreur van Stalin in de jaren dertig, dan moet je dit boek lezen. KGB-agent Leo Demidov raakt verstrikt in een labyrint van leugens en verraad als hij op zoek gaat naar een seriemoordenaar van kinderen. Demidov moet ervoor zorgen dat hij genoeg mensen arresteert om zelf niet verdacht te worden. Een ten onrechte gearresteerde dierenarts confronteert hem tijdens een verhoor: “Er is niks zo koppig als een feit. Daarom hebt u zo’n hekel aan feiten. Die irriteren u. Daarom bent u al van slag als ik alleen maar zeg dat ik, Anatoli Tarasovitsj Brodski, dierenarts ben. Mijn onschuld irriteert u omdat u wilt dat ik schuldig ben. En u wilt dat ik schuldig ben omdat u me hebt gearresteerd.” Er is niks zo koppig als een feit, voor mij is het een soort mantra geworden. Het boek heeft twee vervolgen gekregen, The Secret Speech en Agent 6 (beide ook vertaald door Irving Pardoen).

Wat zou er zijn gebeurd als Pim Fortuyn de moordaanslag in 2002 had overleefd? Hij zou de verkiezingen hebben gewonnen, met een nog veel groter zetelaantal dan zijn verweesde partij in werkelijkheid deed. En dan zou blijken dat er achter Pim Fortuyn, de sloper van het paarse establishment, nog heel andere politieke en financiële belangen schuilgingen dan alleen maar de behoefte om de ongehoorden een stem te geven. In het boek komen zowel bestaande personen als fictieve personages voor. Tomas Ross’ heldere stem vertelt het verhaal met merkbaar malicieus genoegen.

Hermann Göring was een liefhebber van Hollandse en Vlaamse meesters uit de zeventiende eeuw (Görings kunstliefde en hebzucht spelen ook een rol in mijn tweede boek, De Vier Elementen). In deze thriller probeert Göring een werk van Frans Hals uit het Mauritshuis te verwerven, waarbij hij uiteraard zijn enorme politieke macht inzet. Wat het boek zo goed maakt, is de karaktertekening van de sombere en ook standvastige rechercheur Charlie Swieninck en de schildering (pun intended) van Den Haag. Ik heb zelf acht jaar in Den Haag gewoond en dit boek, evenals Kuipers’ Musserts schaduw, roepen bij mij een grote nostalgie op.

Het is 1982. Een fijnbesnaarde aristocratische Ier raakt van slag als zijn vermogen bijna op is, want daarmee dreigt zijn leisurly life te eindigen. Daarom besluit hij een bank te overvallen. Eerst koopt hij een wapen. Om geen sporen achter te laten, schiet hij de wapenhandelaar dood. Daarna steelt hij een auto, wat de eigenaar (een jonge verpleegkundige) ook noodlottig wordt. Als onervaren crimineel laat hij natuurlijk juist wel allerlei sporen achter. Toch weet hij lang uit handen van justitie te blijven omdat hij met zijn understated distinction zo’n onwaarschijnlijke verdachte is. Hij verkeert in de hoogste kringen; als hij wordt gearresteerd, is hij gezellig aan het logeren bij de minister van justitie. Het veroorzaakt een groot politiek schandaal, de minister moet aftreden, en de Ierse regering valt bijna.

Vind je dit vergezocht klinken? Het is echt gebeurd. Marc O’Connell reconstrueert de moorden en de afloop, en ontmoet ook de dader, die tot levenslang werd veroordeeld, maar wegens goed gedrag sinds 2012 weer vrij is. Geen fictie, maar wel een meesterlijke vertelling met alle ingrediënten van een politieke thriller. De zaak heeft John Banville trouwens geïnspireerd tot een fictief verhaal: The Book of Evidence (1989; vertaald door José Rijnaarts als Het boek der getuigenis), maar dat moet ik nog lezen.

Is dit een politieke thriller? Hij gaat wel over macht, zowel politiek-sociale macht als financiële macht. Journalist Mikael Blomkvist, die veroordeeld is wegens het ten onrechte beschuldigen van een zakenman van fraude, wordt door een miljardair ingehuurd om de decennia oude verdwijning van een nichtje te onderzoeken. Hij wordt geholpen door de hyperintelligente en door misbruik getraumatiseerde hacker Lisbeth Salander. Het onderzoek brengt ze naar de verrotte kern van de macht. Mikael en Lisbeth zijn een onwaarschijnlijk koppel, maar de amoureus getinte vriendschap is overtuigend beschreven. Wat dit boek ook interessant maakt, is dat het spot met alles wat je op schrijfcursussen kunt leren (show don’t tell, let op perspectief, etc.), en toch leest als een trein. Tragisch detail: Larsson overleed voordat dit boek en de twee reeds voltooide vervolgen (samen bekend als de Milleniumtrilogie) wereldwijde bestsellers werden.