Een toegankelijk en inzichtelijk non-fictieboek om meer te leren over hoe (intergenerationeel) trauma zich kan manifesteren op fysiek en emotioneel niveau. Over hoe er in onze Westerse, neoliberale samenleving vaak geen ruimte wordt gemaakt voor stilstand, maar hoe waardevol het is om toch ruimte te maken voor dit soort complexe processen. En hoe we niet moeten vergeten ons lichaam mee te nemen in traumabehandeling, Maté breekt een lans voor lichaamsgerichte therapie – iets waar ik ook veel aan heb gehad in mijn helingsproces.

Diaz schrijft rauw, metaforisch en tegelijk scherp over trauma in de vorm van een koloniale erfenis. Over de verscheurdheid van verschillende identiteiten aannemen op verschillende continenten, en zelfs bij verschillende mensen. Over hoe eng het is om jezelf open te stellen in vriendschap en liefde wanneer je niet veilig gehecht bent. Het lichaam speelt in verschillende vormen een grote rol in de poëzie van Diaz. De lijfelijkheid van landen, rivieren, van een geliefde, van je broer, je moeder, van het lichaam en van jezelf. Een lichaam dat bloedt, dat vastzit, dat valt, dat steeds weer opstaat en opnieuw probeert.

Al sinds haar documentaire De wereld beweegt (2008) fascineert Wende Snijders me. Ik bewonder haar daadkracht om altijd in ontwikkeling te blijven, als muzikant, maker en als mens. Er zit zo veel zelfonderzoek en beweging in haar muziek, teksten en performance. In haar nieuwste album Sterrenlopen is het overdragen van ervaringen en trauma van generaties op generaties een thema dat terugkeert. Zoals in 'Bloed in Mijn Bloed' waarin juist ook de hoop om door te gaan en je eigen pad te bewandelen zo mooi gevat is. Deze zin resoneert keer op keer: ‘het lot heeft ons niet weerhouden door te leven, bouwen.'

Een van de mooiste boeken die ik ooit las. Dat heeft zeker deels te maken met de beeldende, originele, zintuiglijke taal waarin Vuong schrijft, maar ook met de thematiek. On Earth We’re Briefly Gorgeous is een bildungsroman over de kracht van taal en de verhalen die we onszelf vertellen om te overleven. Het is een boek over migratie, psychisch en fysiek geweld, over liefde, verslaving, over voor jezelf kiezen en tegelijk nooit vergeten waar je vandaan komt.

In deze serie bestaat veel naast elkaar, zoals in het leven doorgaans ook het geval is. Je kunt in rouw zijn, je kunt verdriet hebben omdat je ouders er een zooitje van maken, tegelijk kun je keihard lachen als je beste vriend iets gênants uithaalt. Je kunt martini’s wegklokken in je ondergoed terwijl je een bombastisch jaren 80 nummer imiteert, je kunt flirten met je buurman en een moment later jankend weglopen uit een zangles omdat je docent iets werkelijks raakt met een ademhalingsoefening en er van alles loskomt in je lichaam. Somebody Somewhere is een lieve, tragikomische serie waarbij ik zonder uitzondering iedere aflevering door elkaar heb gehuild en gelachen.  

Michelle Zauner, leadzangeres van Japanese Breakfast schreef een prachtige roman, Crying in H Mart (2021) over generationeel trauma en het verlies van haar moeder. Maar haar eerste twee platen zijn ook een niet te missen documentatie van traumaverwerking. 'Till Death' raakt mij telkens weer door de interessante overgang in tekst(beleving) en muzikale ondersteuning. Zauners stem eerst rauw en kwetsbaar: 'Sing me to sleep / soothe this insomnia / haunted dreams, stages of grief / repressed memories'

Emma van Meyeren verloor haar moeder net als ik op jonge leeftijd. In drie gebundelde essays onderzoekt ze hoe we nieuwe omgangsvormen met rouw kunnen creëren, welke rol nostalgie, herinneringen en rituelen kunnen spelen in een rouwproces. Van Meyeren vervlecht voorbeelden uit kunst en literatuur op een natuurlijke wijze met haar eigen ervaringen en haar interessante ideeën. Bijvoorbeeld hoe rouw haars inziens nooit echt verwerkt kan worden en dat verlies positioneren het ultieme doel is.