A trip down memory lane: Miranda July in Utrecht

Op 15 juni is de Amerikaanse filmmaker en auteur Miranda July te gast in Utrecht voor een ILFU Book Talk over haar nieuwste roman All Fours (2024). Maar dit is zeker niet July's eerste bezoek aan Utrecht. Vanaf 1999 bood het Utrechtse IMPAKT [centrum voor Mediakunst] meermaals het podium aan de maker, die bekend staat om haar multimediale, interdisciplinaire kzunstwerken. IMPAKT neemt ons in dit stuk mee langs de verschillende projecten die ze al eens meebracht naar Utrecht, een ode aan haar eigenzinnige kunstwerken en geschiedenis in deze stad.


Deze tekst werd geschreven door Beau Magdelijns & Thomas van 't Groenewout namens IMPAKT [Centrum voor Mediacultuur] 

Tags

ILFU Book Talk Miranda July IMPAKT
A Nite of Medicinema with Big Miss Moviola. Xeroxed flier, front. c. 1998

Word ILFU Member en steun onze schrijvers en verhalen

Vertel me meer

Don't dream it's over

Voorjaar 2001, een jonge vrouw zeult een bijna twee meter lange koffer de trein in. De trein verlaat station Utrecht Centraal. De vrouw is een kunstenaar, nog aan het begin van haar carrière en op weg naar haar volgende performance. De dag ervoor heeft ze bij IMPAKT, een centrum voor Mediacultuur, een performance opgevoerd en een filmavond gepresenteerd. De vrouw is Miranda July en in de koffer – waar July zelf schril bij afsteekt – zit een speciaal scherm dat ze gebruikt voor de projecties in haar audiovisuele performance getiteld The Swan Tool. Miranda July met een bizar grote koffer – een scène die zo uit een van haar films of boeken had kunnen komen – het is typerend voor de gedrevenheid waarmee zij al sinds midden jaren negentig aan haar oeuvre werkt. Heel Europa heeft ze al afgereisd met het enorme scherm wanneer Arjon Dunnewind, oprichter en artistiek directeur van IMPAKT [Centrum voor Mediacultuur] haar op die dag in 2001 weer naar het station brengt.

Een aantal jaar voor dit bezoek aan Utrecht stopte Miranda July met haar studie en verspreidde ze een pamflet dat volgens haar het begin zou zijn van een revolutie voor vrouwelijke filmmakers door ze met elkaar in contact te brengen: ‘A challenge and a promise: Lady, you send me your movie and I’ll send you the latest Big Miss Moviola Chainletter Tape.’ Zodra ze tien korte films had ontvangen, voegde ze deze samen tot één compilatie-videoband en stuurde deze Chainletter Tape rond naar alle betrokken vrouwelijke filmmakers, samen met een boekje met brieven van iedere andere filmmaker. Met haar feministische filmdistributieproject Big Miss Moviola bracht ze gedurende een aantal jaar tientallen vrouwelijke filmmakers met elkaar in verbinding, en bood ze een podium aan deze onderbelichte groep in de filmwereld. 

Vanaf 1999 heeft IMPAKT veelvuldig werk van July vertoond, zoals bijvoorbeeld die ene avond in 2001, met het mysterieuze scherm. Aan de hand van een compilatie van drie van Miranda’s werken, vormt dit artikel een ode aan het Big Miss Moviola project, Miranda’s multimediale werk en haar geschiedenis in Utrecht. Zie het als een mini-expositie, zoals de Chainletter Tapes dat in hun tijd ook waren.

Over IMPAKT [centrum voor Mediakunst]

IMPAKT is een mediakunstorganisatie in Utrecht, opgericht in 1988. Aan de hand van panelgesprekken, tentoonstellingen en het jaarlijks terugkerende IMPAKT Festival presenteren we kritische en creatieve perspectieven op de hedendaagse mediacultuur en kunst, in een interdisciplinaire context.

Meer over IMPAKT
Over IMPAKT [centrum voor Mediakunst]

The Amateurist

Korte film in 1999 bij IMPAKT

We beginnen in 1999; haar 14 minuten durende film The Amateurist maakt deel uit van de tiende editie van het IMPAKT Festival.

In The Amateurist wordt een “amateuristische vrouw” via videobeelden gesurveilleerd door een zogenaamd “professionele vrouw”.  De Amateur, een stille vrouw die zich niet op haar gemak voelt in de ruimte waar ze is, te zien aan het verwarde gedrag dat ze vertoont, wordt nauwkeurig geanalyseerd door de Watcher, een vrouw die al ruim vier jaar negen tot twaalf uur per dag besteedt aan het bestuderen van de amateur op haar scherm. De film geeft het gevoel dat je als kijker in een vreemd experiment terecht bent gekomen, waarvan het doel en de procedure onbekend zijn. Balancerend tussen horror en satire, schetst het verhaal enerzijds een heldere context, terwijl er anderzijds vreemde, onderhuidse dingen gebeuren. In deze, en veel van Miranda’s andere (korte) films komt een zekere ongrijpbaarheid terug. Ze speelt met een perspectief dat lijkt op de verbaasde en verwonderde blik die kinderen hebben op de wereld. De zaken die voor volwassenen normaal zijn, bevragen kinderen nog. En zoals in de beleving van kinderen bepaalde fantastische en mystieke objecten of situaties er simpelweg zijn, onverklaarbaar echt, zo ook in het werk van July. 

Het is deze wisselwerking tussen herkenning en onduidelijkheid die een gevoel van vervreemding opwekte, wat Arjon Dunnewind intrigeerde. Het zette hem ertoe zette om July’s werk veelvuldig te presenteren in de programma's en exposities van IMPAKT.

The Swan Tool 

Performance in 2001 bij IMPAKT

Twee jaar later, in 2001, stelt Miranda een filmprogramma samen voor IMPAKT, met videowerk van haarzelf en andere jonge filmmakers. Het programma wordt vertoond in het toenmalige Filmhuis 't Hoogt, waar nu Filmtheater Slachtstraat zit. Het mysterieuze scherm dat ze bij zich draagt wanneer Arjon Dunnewind haar ophaalt van het station blijkt voor haar bijbehorende performance te zijn. 

Op deze filmavond in 't Hoogt treedt July namelijk ook op in haar eigen performance The Swan Tool. In deze ‘live-film’ speelt ze Lisa, iemand die twijfelt of het beter is om te leven of te sterven. Als tussenoplossing begraaft ze zichzelf in een kuil in de tuin. Ze probeert haar leven voort te zetten, maar de delen van haarzelf die ze in de tuin heeft begraven willen maar niet sterven en ze simpelweg vergeten lukt haar ook niet. 

Miranda staat voor het bioscoopscherm van 't Hoogt, en achter het scherm dat ze zelf meebracht, middenin de beelden die op de schermen voor en achter haar worden geprojecteerd. Ze versmelt als het ware met het medium en bevindt zich letterlijk in de film. Deze tweedeling van schermen reflecteert ook de tweedeling die het personage ervaart, in haar zoektocht naar haar verloren lichaam nadat ze zichzelf in de tuin heeft begraven. Door surrealistische elementen en de droge, soms tragische humor als een rode draad door het verhaal te laten lopen, laveert Miranda ook in The Swan Tool tussen ongrijpbaarheid en herkenning.

Learning to love you more 

Webproject in 2003 bij IMPAKT

In 2002 begint Miranda July samen met kunstenaar Harrell Fletcher aan het online kunstproject Learning to Love You More. Zeven jaar lang plaatsen ze specifieke opdrachten op een website en dagen ze hun publiek uit deze opdrachten uit te voeren. De foto-, tekst-, of videoreportages van diegenen die een opdracht hebben volbracht, zoals ‘neem een foto van een litteken en schrijf erover’ of ‘repareer iets’, worden op de website geplaatst. Met deze documentatie van deelnemers groeit het project uit tot een reeks tentoonstellingen, vertoningen en radio-uitzendingen die wereldwijd worden gepresenteerd, waaronder op het IMPAKT Festival in 2003 tijdens de bijbehorende festivaltentoonstelling It’s happening again: Fashion Music Politics

Speciaal voor deze festivaleditie publiceren Miranda en Harrell twee nieuwe uitdagingen op Learning to Love You More: ‘Assignment #24: Cover the song Don’t Dream It’s Over, by Crowded House’ en ‘Assignment #25: Make a video of someone dancing to DJ Brokenwindow’s Don’t Dream It’s Over dance mix’. Met het relatief eenvoudige karakter van de opdrachten hopen Miranda en Harrel deelnemers te bevrijden van de druk om iets te moeten creëren wat nog nooit gedaan is, of hoogst creatief is. Zonder deze druk ontstaat er een mogelijkheid voor deelnemers om dichter bij hun eigen gevoelens en ervaringen te komen. Daarnaast speelt het webproject door de eenvoud van de opdrachten met de kinderlijke onbevangenheid en verwondering die in veel van July’s werken terugkomt. Het volwassen publiek wordt gestimuleerd om alledaagse handelingen, situaties of objecten te benaderen als jonge kinderen, voor wie de nieuwigheid van de wereld nog niet is uitgewerkt. 

Ruim 8000 mensen nemen deel aan het project van Miranda en Harrell, dat ze in 2009 afsluiten met een laatste uitdaging: ‘Say goodbye.’

Koop hier tickets voor de Book Talk op 15 juni