Gebied 19 – Esther Gerritsen
Dit is de ideale roman om deze herfst te lezen. In de eerste bladzijdes kon ik nog vermaakt door het onderwerp (een corona-dystopie) ontspannen doorlezen, een lekkere page turner in een boshuisje na de drukte van het festival. Gaandeweg werd het verhaal beklemmender en begon de inhoud meer en meer te wringen. Welke waarschuwingen probeert de roman mij te geven? Deel ik de mening van de hoofdpersoon? Je zou het realistische sciencefiction kunnen noemen: tijdens het lezen van dit bizarre bijna post-apocalyptische verhaal, bekruipt je steeds meer het gevoel dat dit je had kunnen overkomen (of erger: dat het ons nog staat te wachten).

De eeuwige jachtvelden – Nanne Tepper
Na een summer in the city is het voor mij in het najaar altijd tijd voor de verstilling van het platteland. Het Nederlandse platteland welteverstaan, en dan specifieker: het oosten, en dan maakt het mij niet zoveel uit of dat nu Salland of de Achterhoek of Twente of Drenthe of Oost-Groningen is. Die laatste werd ontiegelijk mooi onder woorden gebracht door Nanne Tepper in zijn debuutroman De eeuwige jachtvelden, een moderne Nederlandse klassieker uit de jaren 90. Een boek om naar terug te keren, het liefst ieder najaar weer.

Foster – Claire Keegan
Ik las dit Ierse boek in een uur aan een zwemvijver in Noord-Frankrijk. Claire Keegan schreef Foster in 2010 in eerste instantie als kort verhaal voor de New Yorker. Het is een perfect langzaam verhaal over een jong meisje dat tijdens een hete zomer naar een pleeggezin wordt gestuurd omdat er thuis geen ruimte is voor haar. Ze voelt daar voor het eerst een warm gezin, waar mannen ook zacht kunnen zijn en waar geen geheimen zijn. Het is daarnaast een prachtige verbeelding van hoe lang en transformerend zomers als kind kunnen voelen. Zo'n zomer waar je in de herfst met heimwee op terugkijkt.

Een van de mooiste scènes die zowel in het boek als in de verfilming uit 2022 terugkomt gaat zo: de vrouw leert haar dat verlegen zijn niet altijd erg is: 'You don't have to say anything. There's many a person missed the chance to not say anything, and lost much by it.' Keegan speelt in dit boek op verschillende manieren met de impact van stiltes. Ik las de novelle met de beelden van de film in mijn achterhoofd, die ik per ongeluk als eerste zag. Quiet Girl volgt het boek op de voet, waardoor ik de kleuren van het Ierse platteland, het prachtige accent en de gezichten van de personages al kende. Ook een filmtip dus.

Winterrecepten van het collectief – Louise Glück

Oké, volstrekt het verkeerde jaargetijde voor dit lijstje, maar deze bundel van de onlangs overleden nobelprijswinnaar is onmiskenbaar herfstig. Schitterende, spatzuivere gedichten die aandoen als korte, autobiografische verhalen over de onvermijdelijke ouderdom, het verstrijken van de tijd, het verschil tussen kunst en werkelijkheid en het gemis van een overleden zus. “Het boek bevat / enkel recepten voor de winter, als het leven zwaar is. In de lente / kan iedereen een goede maaltijd maken.” Tweetalig uitgegeven, sterk vertaald door Radna Fabias. 

A Spell of Good Things – Ayọ̀bámi Adébáyọ̀
(Nederlandse vertaling: Alles wat had kunnen zijn, door Elvira Veenings). Het boek komt wat langzaam op gang, aanvankelijk lijken de twee verhalen over mensen uit heel verschillende lagen van de Nigeriaanse samenleving los van elkaar te staan. Maar toen de levens van de hoofdpersonen steeds meer verweven raakten en de gebeurtenissen in een stroomversnelling kwamen liet het boek me niet meer los en het einde is werkelijk verbijsterend. Het boek speelt zich af in het Nigeria van begin deze eeuw, maar omdat het laat zien hoe systeemfouten en ongelijkheid in een samenleving op desastreuze wijze kunnen ingrijpen in levens van mensen is het juist in deze verkiezingstijd actueel en urgent.

Hoe ik de vissen ontmoette – Ota Pavel
Hoe ik de vissen ontmoette (vertaald door Edgar de Bruin) zijn de magische memoires van de Tsjechische schrijver, journalist en sportverslaggever Ota Pavel (1930-1973) over zijn jeugd in Tsjecho-Slowakije. Het zijn prachtig geschreven vrolijke en liefdevolle verhalen, vol humor, bravoure, avonturen en heel veel palingen. Volgens uitgeverij Koppernik 'het meest antidepressieve boek ter wereld' en daarom uitermate geschikt als herfstboek.

Films die nergens draaien – Yorick Goldewijk
“Het seizoen waarin alles meer betekenis kreeg,” noemt de vroegwijze Cato de herfst in het fantastische Films die nergens draaien van Yorick Goldewijk. “De herfst had een droefheid waarin ze zich wilde onderdompelen. Ze had op internet gezocht naar het woord dat erbij hoorde. En toen ze het vond, bleek het ook nog een heel mooi woord: melancholie.” Ik kreeg Films die nergens draaien cadeau van mijn ILFU-collega’s toen ik (in de herfst) 10+ werd en ik kan dit boek iedereen aanraden (net als de Gouden Griffel-jury van vorig jaar overigens): je wordt direct teruggeslingerd naar die jaren waarin je blozend van geluk aan een nieuw boek begon, niet gehinderd door digitale afleiding, hooguit door je ouders die riepen dat je moest komen eten. Precies het soort melancholie waar je in de herfst naar op zoek bent.

De ondergang van het huis Usher – Edgar Allan Poe
Voor mij is de herfst hét horrorseizoen. Toen de horrorserie The fall of the house of Usher op mijn Netflixpagina verscheen, kon ik daarmee dus perfect mijn herfst inluiden. Scenarioschrijver en regisseur Mike Flanagan liet zich voor deze serie inspireren door het gelijknamige boek uit 1839 van Edgar Allan Poe, en nadat ik in gênant korte tijd de serie erdoorheen had gejaagd, was ik nieuwsgierig geworden naar het oorspronkelijke werk. Ik waagde mezelf eerst aan het origineel in het Engels, maar mijn woordenschat bleek al snel niet goed genoeg ontwikkeld voor Poe's ingenieuze taalgebruik. Gelukkig bleek er ook een vertaling beschikbaar door Martha Heesen (De ondergang van het huis Usher). Het is één van Poe's klassieke korte verhalen vol familiedrama, dood en verderf. Ideaal dus om erbij te pakken als er buiten een herfststorm woedt.

Herfst – Ali Smith
Er zijn weinig minpunten aan producent zijn bij het meest fantastische festival van Nederland, maar moest ik er één noemen is het wel dat op het moment dat tijdens Exploring Stories de schrijvers het podium betreden, je zelf ergens in de krochten van TivoliVredenburg een jassenrek probeert te vinden om dat vervolgens naar de andere uithoek van het gebouw te verslepen. De glamour bewaren we voor vóór de schermen.

Maar soms valt alles samen en kun je even plaatsnemen in het rode pluche van de Hertz, en anders zorg je er wel voor dat de brandjes die je wil blussen geblust zijn óf ook over drie kwartier geblust kunnen worden. Dat doe je voor Ali Smith. Alles wat ze zegt wil ik weer op papier zien, alles wat ze schrijft wil ik haar horen zeggen.

Over dingen die samenvallen gesproken: mijn tip voor deze herfst is Ali Smiths Herfst (in een fantastische vertaling van Karina van Santen en Martine Vosmaer), of je dit nou al gelezen had of nog niet. Het is weliswaar al een paar jaar oud en destijds hyperactueel, maar het snapt de grootse desillusie in de zaken op het mondiale wereldtoneel, en prachtig geschreven. Na het lezen van Herfst kun je met Smith de overige seizoenen door, om daarna bij Gezelschap aan te belanden, waar ik nu eindelijk zelf aan toe kom.