Af en toe wordt mij gevraagd naar mijn lievelingsboeken. Het kan degenen die mij een beetje volgen niet ontgaan zijn dat ik verliefd ben op Clarice Lispector. Dat wil zeggen: op haar werk. Eigenlijk alles wat zij geschreven heeft voltrekt zich volgens compleet eigen regels. Het is bijna als een religieuze ervaring, je wordt erdoor gegrepen (of niet) en wil daarna niets anders meer. De passie volgens G.H. is voor mij Lispectors meest koortsachtige roman. Het gaat over een kunstenares die een kakkerlak tussen de deur plet en van daaruit ontvouwt zich een verhaal waar je simpelweg in moet. Lispectors taal kun je nooit alleen op intellectueel niveau begrijpen, maar is vooral ook een lichamelijke sensatie, het gaat om een intuïtief weten, los van alle logica en kennis die je als volwassen mens bij elkaar hebt weten te verzamelen. Het boek begint zo: ‘ - - - - - - ik zoek, ik zoek. Probeer te begrijpen. Aan iemand over te dragen wat ik beleefd heb, en ik weet niet aan wie, maar ik wil wat ik beleefd heb niet voor mezelf houden. Ik weet niet wat ik aan moet met wat ik beleefd heb, ik ben bang voor die diepe ontregeling.’

Een diepe ontregeling is het.

Poel is het debuut van de in Ierland woonachtige Bennett. Zij won onlangs de Europese Literatuurprijs. Poel is een verhalenbundel die ik als roman gelezen heb. Kan gewoon. Gelukkig. Bennet is niet bang om op de lezer te vertrouwen, net als in een koortsdroom, die je alleen aan kunt als je weet dat je er ook weer uit komt. Haar werk is plotloos en anders dan al het andere dat ik ooit las. Bennet heeft een hekel aan duiding, en ik vermoed zelfs al een hekel aan de uitspraak van mij dat ze een hekel heeft aan duiding, omdat dat al te veel duiding is. Als ik dit boek aan iemand uitleen of cadeau doe, hoor ik altijd hetzelfde: ik snapte niet helemaal wat ik las, maar het was fantastisch.

Aira is een Argentijnse schrijver. Zuid-Amerikaanse schrijvers staan überhaupt al bekend om hun magisch realisme en daar doet Aira dan nog wat scheppen bovenop. Hij begint te schrijven (dat is nog het meest logische aan het verhaal), leest zijn werk niet terug, schrijft gewoon door en door en door en plakt alles aan elkaar vast en houdt ook gewoon ergens op waardoor zijn romans een eigen logica (of geen logica) krijgen. Ik denk dat studenten literatuur helemaal gek zouden worden van zijn werk. Wellicht zowel in positief als in negatief opzicht, want je kunt na het lezen van Aira’s werk de hele conventionele literatuuropvatting wel opdoeken. Er is geen begin, geen einde, geen lijn. En toch is dat er allemaal wel, open, abrupt, grappig, zonder te voldoen aan welke criteria dan ook.
Ik merk overigens dat ik zelf nogal saai schrijf over de romans die ik tot nu toe tip. Alsof ik de maker ben van achterflappen. Dat is niet zo. Al zou ik de achterflap van Richard Brautigan graag bedacht hebben. Daar staat simpelweg het woord MAYONAISE. Een betere samenvatting voor een boek kan je niet krijgen. Ik kan beter de romans die ik tip (of voor mijn part welke roman dan ook) aan het woord laten. Zij zeggen altijd meer. Zij weten ook meer. Begrijpen meer en vooral anders.

Dit boek is het debuut van Pugliese. Het verscheen in 1977. De schrijver wilde niet dat zijn boek herdrukt werd. Dat gebeurde pas in 2012, na zijn dood. En nu is het dankzij zoiets als Schwob leesclub, waarbij oude klassiekers nieuwe aandacht krijgen, een hit. In het boek regent het onafgebroken in Napels. Het gaat maar door. Regen, regen, regen. En zoals je krankzinnig kan worden van de regen, zo wordt alles in dit boek krankzinnig. Zowel in vorm als inhoud lijkt het alsof je deel uitmaakt van die never-ending regenval. Je wordt erin opgeslokt, komt er niet droog uit, en wordt er bij vlagen inderdaad krankzinnig van. Dit boek vertelt hoe niet een individu maar omstandigheden het narratief kunnen bepalen.

Van Ali Smith kies ik al haar werken. Zo zal het ook gaan met ongeveer elke lezer. Je wil er meer van. Van Ali Smith ben ik ronduit fan. En ik ben nooit fan van iemand. Je kunt verliefd zijn, iemand bewonderen, maar fan van iemand zijn vind ik pathetisch. Ik onderhoud al met al een pathetische band met het werk van Smith. Het is voor mij zo veelzeggend als het leven zelf. De boeken zie ik als grote liefdes, gidsen, vrienden; of zoals ik al zei: ik onderhoud een pathetische band met het werk van Smith. Haar werk is als een zeer heldere droom vlak voor de koorts begint of aan haar einde komt, het zit vol geheime en talige boodschappen. Elke tijd refereert weer naar een andere tijd, elk verhaal naar een ander verhaal. Het is alsof Ali Smith de complexiteit van elk woord, van elke verhouding, weet te doorgronden. Het is allemaal heel slim en toch voelt het nooit te doordacht of als een truc. Het voelt eindelijk alsof alles in elkaar past. En dat hoe het past het ook precies moet zijn.