De boekverfilming. Voor de gemiddelde fanatieke lezer staat de term gelijk aan teleurstelling. Want zeg nou zelf, het boek is áltijd beter dan de film, toch?

Dit betekent echter niet dat het schrijven van een boekverfilming voor een scenarioschrijver een ondankbare taak is. Een boekadaptatie kan een immers verdieping geven aan de complexe wereld uit het boek. Het is een interessante puzzel en een toffe uitdaging die veel moois kan bieden. Vooral als je mag werken met een prachtig boek zoals Zomervacht van schrijver Jaap Robben.

Vier jaar geleden waren ik en mijn regisseur Joren Molter naarstig opzoek naar een verhaal voor onze debuutspeelfilm. We hadden te veel ideeën en wisten niet hoe we al onze thema’s samen konden brengen in één film. Onze producent Floor Onrust wees ons tenslotte op Zomervacht. ‘Dit wordt jullie debuutfilm,’ vond ze. En gelijk had ze. In Zomervacht kwamen alle persoonlijke thema’s waar wij mee worstelden samen. Ik wilde al langer een film maken over het leven met een familielid met een verstandelijke beperking. Zelf ben ik opgegroeid met een verstandelijke beperkte pleegbroer. Hierdoor kan ik mij goed inleven in de worsteling van hoofdpersonage Brian. Voor Joren spraken de thema’s coming of age en seksuele ontluiking in het boek hem erg aan, maar ook de intense eenzaamheid van het hoofdpersonage dat je door het hele boek voelt.

Natuurlijk mag je niet zomaar een boekverfilming gaan maken. Daar moeten eerst de rechten voor bemachtigd worden. Hier gingen gesprekken met Jaap Robben aan vooraf. In die gesprekken lichtten wij onze visie voor de film uit en bespraken we onze persoonlijke urgentie om dit verhaal te willen vertellen. Het was voor ons een eer dat Jaap ons jonge honden de kans gaf om met zijn boek aan de slag te gaan. Het is als schrijver toch een beetje alsof je je kindje weggeeft aan een vreemde.

Na zijn goedkeuring was aan mij de taak om het boek om te zetten naar een treatment, een soort uitgebreide samenvatting van alle scènes in de film. Hiervoor moest ik het boek mij helemaal eigen maken. Ik heb het boek oneindig vaak gelezen tot ik elk detail kende. Op een gegeven moment wist ik precies wat in welk hoofdstuk stond. Toen was het tijd om alles weer los te laten en te kiezen. In een film heb je minder tijd om iets te vertellen dan in een boek waardoor het niet mogelijk is om alle verschillende thema’s uit het boek aan bot te laten komen. Helaas moet je veel darlings killen, schrappen en oneindig herschrijven. Een pijnlijk proces, maar ook ontzettend nuttig. Zo werd ons duidelijk dat we een film wilden maken over een jongen die wanhopig opzoek is naar aandacht en genegenheid. Uiteindelijk is zijn verstandelijk en fysiek gehandicapte broer de enige die hem de onvoorwaardelijke liefde kan bieden waar hij zo naar verlangt.

Vervolgens was het tijd voor de dialoogversie van het scenario. Hier staat alles, van wat de personages doen en zeggen tot hoe de sets eruit gaan zien. Hier wordt ook het grote verschil tussen schrijven voor proza en schrijven voor scenario duidelijk. In een boek heb je de vrijheid om op te schrijven wat je personages denken en voelen. In een film kan de kijker helaas niet in het hoofd van de personages kijken. Alle emoties moeten zichtbaar worden in acties en handelingen van de personages. In een scenario kun je bijvoorbeeld dus niet schrijven; Merel is boos. In plaats daarvan zoek je naar een handeling die Merel’s woede zichtbaar kan maken; Merels slaat boos met de deur. Hetzelfde geldt voor alle nuances die liggen in wat filmpersonages zeggen en vooral niét zeggen. En soms zeggen ze het ene, maar bedoelen ze het tegenovergestelde. Net mensen, die filmpersonages.

Het hele ontwikkelproces van een idee tot scenario kan jaren duren, in ons geval bijna vier jaar. Als er dan eindelijk een versie is waar iedereen tevreden mee is, dan is het tijd om als scenarioschrijver zelf je scenario -kindje uit handen te geven. Dit keer aan de regisseur en zijn crew van filmprofessionals. Dan is het wachten. En het hopen. Hopen dat de film die er uiteindelijk uit komt rollen een film is die zowel de schrijver als de fanatieke lezer tevreden zal stellen.

Natuurlijk zal het boek altijd beter zijn dan de film, maar ik hoop van harte dat de film jullie op een andere manier weet te raken. Laten jullie weten wat jullie ervan vonden?